вы́вернуць, -ну, -неш, -не; -ні; -нуты; зак.
1. што з чаго. Варочаючы, выняць, выцягнуць.
В. пень з коранем.
2. што. Надаць неўласцівы паварот, вывіхнуць (разм.).
В. нагу.
3. каго-што з чаго. Валячы, перакульваючы, выдаліць адкуль-н. (разм.).
В. вядро вады.
В. седака з калёс.
4. што. Перавярнуць унутраным бокам наверх.
В. кішэні.
В. навалачку.
|| незак. вываро́чваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рабры́сты, ‑ая, ‑ае.
1. З выступаючымі рэбрамі. Валасатая рабрыстая грудзіна [Гараські] нічым не прыкрыта. Сачанка.
2. З выступамі, гранямі. Рабрыстая труба. □ Лагуновіч тупым бокам рабрыстага чырвонага алоўка паказваў маршрут. Мележ. Прамільгнулі рабрыстыя вежы касцёла з пабітай чарапіцай. Няхай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Плоц ’плоскі бок біткі’ (Рам. 8). Відаць, з рус. мовы; параўн. рус. плоц, площа ’плоскі бок ігральнай біты’, ’становішча кінутай біты бокам ці толькі на плоскім баку’, плоцкий ’плоскі’, якое з’яўляецца кантамінаваным утварэннем з плоскі і клец < ням. Klotz ’калода; цурка’ < с.-в.-ням. kloz, англ.-сакс. don ’камяк, гала, клубок’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
перавярну́цца, -вярну́ся, -ве́рнешся, -ве́рнецца; -вярніся; зак.
1. Павярнуцца з аднаго боку на другі, павярнуцца процілеглым бокам.
Лодка перавярнулася (перакулілася).
2. Прайсці, перабыць.
Колькі тут народу перавярнулася!
3. у каго-што, перан. Ператварыцца ў каго-, што-н.; прыняць іншы выгляд.
Былі рублі, ды перавярнуліся ў вераб’і (прымаўка). Хлопчык перавярнуўся ў казляня (у казцы).
4. перан. Рэзка змяніцца, перамяніцца.
У яго жыцці ўсё перавярнулася.
|| незак. пераваро́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перакруці́цца, -учу́ся, -у́цішся, -у́ціцца; зак.
1. Павярнуцца кругом, процілеглым бокам ці канцом.
П. на адной назе.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Сапсавацца ад частага, празмернага закручвання або распасціся напалам, на часткі ад кручэння.
Кран перакруціўся.
Алюмініевы дрот лёгка перакруціўся.
3. перан. Рэзка перамяніцца, перайначыцца (разм.).
Як жыццё перакруцілася.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Заблытацца, зблытацца.
Ніткі перакруціліся.
|| незак. перакру́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
уве́рх, прысл.
1. У вышыню, увысь; у напрамку да верхняй часткі чаго-н.
Полымя ўзвіваецца ў.
Сцежка вяла ў. на ўзгорак.
2. Унутраным бокам наверх ці ніжняй часткай прадмета ўгору.
Вывернуць кажух у. шэрсцю.
На беразе ляжала лодка ў. дном.
3. У напрамку да вытоку ракі, супраць цячэння.
У. па Дняпры.
◊
Уверх дном (разм.) — не так, як трэба (пра ход спраў, парушэнне звычайнага парадку).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
касабо́кі, ‑ая, ‑ае.
З крывым, касым бокам. Касабокі чалавек. Касабокі ўзгорак. □ Зуб’е атрымлівалася трохі касабокае, рознай формы, не аднолькавае таўшчыні. Рылько. // Які пакасіўся набок. Адкрываючы касабокую фортку на вуліцу, .. [Сімон] азірнуўся. Самуйлёнак. [Штрайх] пасалавелымі вачамі пазіраў на двор, на касабокі хлевушок. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ніцава́ць ’пераварочваць, перашываць адзежу ўсярэдзіну добрым бокам’ (Нас., Гарэц., Грыг.). Да ніц 2 (гл.); паводле Цвяткова (Працы кл. філал., 1, 75), «ц у гэтым слове не з’яўляецца заходнеславянскай асаблівасцю: беларускае і расійскае ниц паходзяць з кораня ник»; насуперак Кюнэ, 81 (< польск. nicować ’тс’), Баханькоў, Весці АН БССР, 1981, 1, 120 (недакладная калька з рус. лицевать).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аднабако́вы, -ая, -ае.
1. Які мае што-н. толькі з аднаго боку; які мае адзін бок.
А. драп.
2. Які закранае, ахоплівае толькі адзін бок.
Аднабаковае запаленне лёгкіх.
3. Які адбываецца толькі ў адным напрамку.
А. рух транспарту.
4. Які ажыццяўляецца адным бокам, адной асобай.
Аднабаковае спыненне ваенных дзеянняў.
5. перан. Які ахоплівае толькі адзін бок з’явы, дзейнасці, вузкі, абмежаваны.
Аднабаковае выхаванне дзяцей.
|| наз. аднабако́васць, -і, ж. (да 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перакруці́ць, -учу́, -у́ціш, -у́ціць; -у́чаны; зак., што.
1. Павярнуць кругом, процілеглым бокам, канцом.
П. педалі.
2. Звіць вельмі туга, крута; сапсаваць празмерным закручваннем.
П. вужышча.
П. кран.
3. Наматаць на што-н. другое або іначай.
П. шалік на шыі.
4. перан. Перайначыць, зрабіць на свой лад (разм.).
Новыя абставіны ўсё перакруцілі.
5. перан. Сказіць, змяніць змест, форму чаго-н. (разм.).
П. чые-н. словы.
|| незак. перакру́чваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)