то́лкам, прысл.
1. Так, каб было зразумела. — Які ячмень, хто пастрыг, раскажы толкам? — звярнуўся да Волькі Міхал. Васілевіч. — Ды раскажы ты [Віктар] толкам, у чым справа? — нецярпліва крыкнуў Мірон. Маўр. // Сур’ёзна, не жартуючы. [Цётка Ганна:] — Яму гаворыш, гаворыш толкам, а ён [доктар] пра перадачу знайшоў час думаць. Лынькоў.
2. Добра, як належыць. Праверылі — кучы не ўсе толкам зложаны. У некаторых месцах куча гною асобна, а торф асобна. Ермаловіч. // Доказна, лагічна. Аб выніках даследавання даложана толкам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ко́жны, -ая, -ае, (мн. ўжыв. толькі ў спалучэннях колькасных лічэбнікаў з назоўнікамі, а таксама пры словах у форме мн. са значэннем адз.ў займ. азнач.
Усякі; адзін з усіх, узяты асобна.
Кожная сям’я.
К. дзень.
Кожныя дзве гадзіны.
Кожныя тры дні.
На к. дзень.
Кожнаму (наз.) не патрапіш сказаць.
К. (наз.) так умее.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разасяро́дзіцца, ‑дзіцца; ‑дзімся, ‑дзіцеся, ‑дзяцца; зак.
Раздзяліўшыся на драбнейшыя групы, размясціцца асобна адзін ад аднаго, у некалькіх месцах. З .. асінніку выбегла некалькі чалавек партызан. .. За імі, разасяродзіўшыся, бегла чалавек трыццаць. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ка́ліва, -а, мн. -ы, -ліў і -ліваў, н.
1. Асобна ўзятая расліна, сцябліна, саломіна і пад.
К. пшаніцы.
2. перан. Пра самую малую колькасць чаго-н. (разм.).
К. надзеі.
3. у знач. прысл. Крыху (разм.).
◊
Да апошняга каліва (разм.) — усё, цалкам.
Ні каліва (разм.) — ніколькі, ані.
|| памянш.-ласк. ка́ліўца, -а, мн. -ы, -аў, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
учатыро́х, прысл.
У колькасці чатырох асоб (асобна пра мужчын або пра жанчын). Недзе, за некалькі вёрст, быў пажар, — ружовы промень ледзьве трапятаўся на чорным небе. Алесь падышоў [да пажарнага склада]. Каля помпы стаялі ўчатырох. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ *Паакром: поокром ’асобна’ (Д. — З. П. П., 191). Гл. КрОМі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
со́ла.
1. нескл., н. Музычны твор або яго частка, прызначаная для выканання адным музыкантам, спеваком або танцорам.
С. для цымбалаў з аркестрам.
2. нескл., н. Выкананне такога твора адным чалавекам.
С. на баяне.
3. прысл. Без удзелу каго-н., асобна ад іншых (пра выкананне музычных твораў, танцаў).
Танцаваць, пець с.
|| прым. со́льны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
наадклада́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., чаго.
1. Адкласці ўбок, палажыць асобна пэўную частку чаго‑н. Наадкладаць сухіх дроў.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Адкласці для захавання патомства ў вялікай колькасці (пра яйкі).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адзіно́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які робіцца, адбываецца асобна, адасоблена ад іншых падобных; адзінкавы. Адзіночны стрэл. // Які не мае побач падобных сабе, размешчаны па адным, асобна. [Іван:] — Будзем біць адзіночныя, пераважна легкавыя [машыны]. Новікаў. Па тратуары аддаваліся гулка крокі адзіночнага чалавека. Бядуля.
2. Такі, які выконваецца, ажыццяўляецца сіламі аднаго, без удзелу, без дапамогі другіх. Адзіночны промысел.
3. Прызначаны для аднаго, разлічаны на аднаго. Адзіночная камера. // Звязаны са знаходжаннем у адзіноцтве, у ізаляванні ад іншых. Адзіночнае зняволенне.
•••
Адзіночны лік гл. лік (у 6 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дубліка́т, ‑а, М ‑каце, м.
Другі экземпляр якога‑н. дакумента, які мае аднолькавую юрыдычную сілу з арыгіналам. Выдаць дублікат. Дублікат атэстата. // У выдавецкае справе — дадатковы экземпляр часткі рукапісу, якая рыхтуецца да набору асобна. Дублікаты табліц.
[Лац. duplicatus — падвоены.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)