◎ Нясто́чнік (несточникъ) ’не майстар, няўмелы’ (Нас.). Паводле Насовіча (там жа), звязана з рус. точь‑в‑точь; гл. стбчнік.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Плюшчэўнік ’брыца, Echinochloa crusgalli L.’ (леп., ЛА, 1). Да плюшчыць! (гл.). Названа паводле плоскага лісця расліны ці плада.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Раску́лтацца ’раскалмаціцца’ (ашм., Стан.). Паводле аўтара слоўніка, да гу́лта ’логава свінні ва ўскалмачанай саломе’ (там жа), няяснага паходжання.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Су́кал ’скрыўленне, выгіб’ (Ласт.). Паводле аўтара слоўніка, ад сучы́ць ’скручваць’ (там жа, 103), гл. сукаць ’круціць’ і сукол.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сіко́рка ‘сініца’ (Сцяшк. Сл.). Запазычаны з польск. sikora, sikorka ‘тс’, паводле Брукнера (490), ад syku ‘піску’, гл. сыкаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тальва́ ’падгорле ў каровы’ (зах.-палес., Бел.-укр. ізал.). Паводле Дзендзялеўскага (там жа, 25), палескі рэгіяналізм няяснага паходжання.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
перабо́р, ‑у, м.
1. Дзеянне паводле дзеясл. перабіраць — перабраць (у 1, 3, 4 і 6 знач.) і перабірацца — перабрацца (у 2 знач.).
2. Дзеянне паводле дзеясл. перабіраць (у 2 знач.).
3. Лішак, узятае звыш меры, нормы; проціл. недабор. Перабор меры таксама нядобры, як і недабор. Колас.
4. Частае чаргаванне якіх‑н. гукаў; перазвон, перастук. Пералівістыя пераборы галасоў. □ Баяны і гармонікі заігралі ў перабор. Калачынскі. Ззаду грымелі, разрываючыся, снарады і густа, з пераборамі, ляскаталі кулямёты. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разбе́г, ‑у, м.
1. Дзеянне паводле дзеясл. разбягацца — разбегчыся (у 6, 7 знач.). Прабіўся [ручай] праз снег І вось пачынае паволі Разбег. Макаль.
2. Дзеянне і стан паводле дзеясл. разбягацца — разбегчыся (у 5 знач.). Назаўсёды палюбіў імклівы разбег сталёвых рэек чыгункі Пеця Трацэнка. Шыловіч.
•••
З разбегу — а) набраўшы скорасць, разбегшыся. І па снезе коні мчацца, Ім з разбегу не стрымацца. Русак; б) не змогшы спыніцца пасля бегу. [Андрэй] з разбегу торкаецца галавой у траву. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
размяшчэ́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. размяшчаць — размясціць і стан паводле знач. дзеясл. размяшчацца — размясціцца.
2. Спец. Месца, якое займае пэўнае вайсковае злучэнне. Брыгада прарвала варожую абарону, глыбока ўклінілася ў размяшчэнне немцаў. Мележ.
3. Парадак, сістэма месцазнаходжання каго‑, чаго‑н. Размяшчэнне атамаў у малекулах. □ Разам з настаўнікамі аглядаем старэнькі школьны будынак, сцены якога нямала пабачылі на сваім вяку. Тут захавалася ранейшае размяшчэнне: доўгі калідор, паабапал якога два пакоі. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усведамле́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. усведамляць — усвядоміць; дзеянне і стан паводле знач. дзеясл. усведамляцца — усвядоміцца. Моўчкі ідуць.. [Аўгіня і Алеся] ад магілы, адна ў засмучэнні аб тым, што было, другая ў радасным усведамленне, што сапраўдны бацька яе — герой-партызан. Колас. Усведамленне сваіх памылак не лажылася ў галаву Юхневіча, не хацелася прызнаваць няправільнасць сваіх думак, і было крыху крыўдна, што ён, відаць, сапсаваў вячэру Андрэю. Савіцкі. Вараніцын сеў, горды ад усведамлення выкананага ім абавязку. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)