упа́рты, -ая, -ае.
1. Вельмі ўстойлівы, паслядоўны ў ажыццяўленні чаго-н., які ажыццяўляецца цвёрда і паслядоўна.
У. чалавек.
Упартая барацьба.
Аказваць упартае супраціўленне.
2. Незгаворлівы, які імкнецца рабіць толькі па-свойму, наперакор каму-н.
У. як асёл.
Факты — упартая рэч (супраць фактаў спрачацца бескарысна).
3. Які выражае ўпартасць, рашучасць.
Упартыя вочы.
4. перан. Зацяжны, непрымірымы.
Упартыя баі.
|| наз. упа́ртасць, -і, ж. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
свяці́ць¹, свячу́, све́ціш, све́ціць; незак.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Выпраменьваць святло.
Цэлы дзень свеціць сонца.
Свеціць, ды не грэе (загадка).
2. Накіроўваць святло так, каб каму-н. было ўсё відаць.
С. ліхтарыкам.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Быць азораным радасцю, шчасцем і пад. (разм.).
Вочы свяцілі радасцю.
|| зак. пасвяці́ць, -свячу́, -све́ціш, -све́ціць (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
напаўзці́, -паўзу́, -паўзе́ш, -паўзе́; -паўзём, -паўзяце́, -паўзу́ць; напо́ўз, -паўзла́, -паўзло́; -паўзі́; зак.
1. на каго-што. Паўзучы, наткнуцца на што-н.
Н. на камень.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прыпаўзці, запаўзці куды-н. у вялікай колькасці.
Напаўзло мурашак у хату.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Насунуцца, засланяючы сабой што-н.
Напаўзлі хмары з поўначы.
Шапка напаўзла на вочы.
|| незак. напаўза́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дым, -у, мн. дымы́, -о́ў, м.
Лятучыя прадукты гарэння з дробнымі часцінкамі вугалю, што ўзнімаюцца ў паветра ў выглядзе цёмных клубоў.
Не бывае дыму без агню (з нар.).
◊
Пайсці з дымам (разм.) — марна прапасці.
Пускаць дым у вочы (разм.) — ствараць ілжывае ўражанне аб чым-н.
У дым (разм.) — вельмі моцна, да крайнасці напіцца, быць п’яным.
|| памянш. дымо́к, -мку́, м.
|| прым. дымавы́, -а́я, -о́е.
Дымавая заслона.
Дымавая шашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вида́тьI несов. (видеть) разг. ба́чыць;
он вида́л мно́гое ён ба́чыў мно́гае (шмат чаго́);
◊
глаза́ б не вида́ли во́чы б не ба́чылі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
мо́крый мо́кры;
◊
мо́края ку́рица мо́края ку́рыца;
то́лько мо́крое ме́сто оста́нется то́лькі мо́крае ме́сца застане́цца;
глаза́ на мо́кром ме́сте во́чы на мо́крым ме́сцы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
проболе́тьII сов. (о какой-л. части тела, органе) прабале́ць;
глаза́ заболе́ли и проболе́ли це́лый ме́сяц во́чы забале́лі і прабале́лі цэ́лы ме́сяц.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́есці, ‑ем, ‑есі, ‑есць; ‑едзім, ‑есце, ‑едуць; пр. выеў, ‑ела; заг. выеш; зак., што.
1. З’есці ўнутраную частку чаго‑н. Выесці начынку з пірага.
2. З’есці ўсё, што знаходзіцца ў чым‑н. Выесці міску крупніку.
3. Разбурыць, пашкодзіць, праесці (аб дзеянні едкіх рэчываў). Кіслата выела дзірку ў тканіне. Дым выеў вочы.
•••
Выесці вочы — надакучыць папрокамі, напамінкамі.
Душу выесці — вельмі надакучыць прыставаннямі, дакорамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
замгну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак.
Разм.
1. Задрамаць, заснуць на адно імгненне. Лежачы дагары і ўзіраючыся ў чорную цемрадзь, .. [Ігнась] марыў, — смела і прыгожа, пакуль не замгнуў. Мурашка. — Мы, відаць, трохі былі замгнулі, — пазяхнуўшы, адказаў Ладуцька. Кулакоўскі.
2. што. Засынаючы, заплюшчыць, сплюшчыць (вочы, павекі). Здаецца ж, і не спаў зусім, толькі на хвіліначку замгнуў вочы, а прахапіўся — белая раніца. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зі́ркаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Кідаць позірк на каго‑, што‑н.; паглядаць. Вада ў рацэ гарэла і пузырылася, як брага. Шэмет зіркаў на кожную бурбалку. Лобан. Я ўзняў галаву і глянуў на дзяўчынку, што сядзела побач і зіркала то ў кніжку, то на мяне ды хітравата ўсміхалася. Мыслівец. / Пра вочы. Вочы з-пад барановай шапкі з адвіслымі вушамі зіркаюць востра, пільна. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)