калчада́нны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да калчадану. Калчаданны газ. // Які змяшчае ў сабе калчадан. Калчаданная руда.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жале́зісты, ‑ая, ‑ае.
Які змяшчае ў сабе жалеза, багаты жалезам. У глыбокіх пластах воды нярэдка бываюць жалезістымі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ру́дны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да руды. Рудныя багацці. // Які мае ў сабе руду. Рудныя выкапні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
серавадаро́дны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да серавадароду, які ўтрымлівае ў сабе серавадарод. Серавадародная крыніца. Серавадародныя вапны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фосфарнакі́слы, ‑ая, ‑ае.
Які мае ў сабе фосфарную кіслату; утвораны з фосфарнай кіслаты. Фосфарнакіслыя ўгнаенні. Фосфарнакіслыя солі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
храмі́т, ‑у, М ‑міце, м.
Мінерал цёмнага колеру, які ўтрымлівае ў сабе хром і жалеза; хромісты жалязняк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ба́йкі (прым.) прыгожы, харошы’ (Інстр. лекс., Сцяшк. МГ). Дакладная адпаведнасць ва ўкр. (бойк.) ба́йки (ба́йка) ’нядрэнны’ і польск. bajki ’тс’. Цяжка сказаць, адкуль паходзіць гэта слова. Зыходзячы з геаграфіі (зах.), магчыма, запазычанне з польск. мовы, дзе гэты выраз вельмі пашыраны ў гаворках. Карловіч (1, 38) адносіць польск. bajki да bajka ’дробязь, глупства, лухта’ (параўн. ба́йка 1).
Ба́йкі (прысл.) ’многа’ (Сцяшк. МГ), ’надта многа, вельмі’ (Інстр. лекс.), нішто сабе’ (Бесар.). Гэтаму прыслоўю, бясспрэчна, звязанаму з ба́йкі (прым.), ёсць дакладная адпаведнасць ва ўкр. (бойк.) ба́йки, ба́йка (прысл.) ’нядрэнна, нічога сабе, не бяда’ і ў польск. мове (bajki). Зыходзячы з геаграфіі слова ва ўсх.-слав. мовах (толькі зах. гаворкі) і з пашырэння яго ў польск. мове, можна думаць пра запазычанне (з польск.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
самацёкам, стыхійна (перан.) □ само па сабе, само сабою
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Вярбо́ўка ’набор, наём, прыцягванне добраахвотнікаў у якую-небудзь арганізацыю’. Бел. лексема ўтворана ад дзеяслова вербаваць, які (таксама як і рус. вербовать) быў запазычаны з польск. werbować ’набіраць у войска’; ’старацца знайсці сабе аднадумцаў, добраахвотнікаў’ < ням. werben ’набіраць рэкрутаў’ (Фасмер, 1, 294; Шанскі, 1, В, 56; Брукнер, 608). Гл. вербаваць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гандля́ ’гання’ (Жд. 2.). Дыялектная форма звычайнага гання́ (а гэта — утварэнне ад гнаць, ганя́ць). Тут адбыліся складаныя фанетычныя працэсы, субстытуцыя, дысіміляцыя. Развіццё формы слова можна ўявіць сабе па паасобных элементах так: гання́ — *ганнʼйя — *ганнʼля́ (субстытуцыяй й — лʼ) — гандля (дысіміляцыя ‑нн‑ > ‑нд‑ або, што верагодней, устаўное ‑д‑ паміж нʼ — лʼ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)