карэ́лы 1, ‑аў; адз. карэл, ‑а, м.; карэлка, ‑і, ДМ ‑лцы; мн. карэлкі, ‑лак; ж.

Народ, які складае карэннае насельніцтва Карэльскай АССР.

карэ́лы 2, ‑ая, ‑ае.

Пакрыты слоем засохлай гразі; каравы, брудны. Карэлыя рукі. □ Ануча была сухая, карэлая, і чалавек нейкі час валтузіўся, пакуль усунуў нагу ў лапаць. Сачанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

наро́днасць, ‑і, ж.

1. Устойлівая агульнасць людзей, заснаваная на агульнасці мовы, тэрыторыі, эканамічнага жыцця і культуры, якая складаецца ў працэсе разлажэння племянных адносін і папярэднічае нацыі. Горскія народнасці. Народнасці Поўначы.

2. Тое, што і народ (у 2 знач.).

3. Нацыянальная, народная самабытнасць; вырашэнне рыс народнай культуры. Народнасць савецкай культуры. Народнасць паэзіі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прадказа́ць, ‑кажу, ‑кажаш, ‑кажа; зак., што.

Наперад сказаць аб тым, што будзе, што павінна здарыцца. [Гаворка:] Хочаш — я, як добрая цыганка, прадкажу твой лёс. Шамякін. // На падставе адпаведных даных зрабіць заключэнне аб ходзе і развіцці якіх‑н. з’яў. Напярэдадні рэвалюцыі ў Германіі Энгельс прадказаў, што народ разбудзіць свайго Зігфрыда. У. Калеснік.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сартыме́нт, ‑у, М ‑нце, м.

Спец.

1. Сукупнасць адзнак, уласцівасцей, паводле якіх вырабы адносяцца да таго ці іншага сорту. Сартымент пракату. Трубы нафтавага сартыменту.

2. У лясной прамысловасць лесаводстве і садаводстве — від, сорт, памеры лесаматэрыялаў, дрэвавых народ, культурных раслін пэўнага прызначэння, а таксама сукупнасці такіх відаў, сартоў, памераў. Сартыменты лесу.

[Ням. Sortiment.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

скапы́ціць, ‑пычу, ‑пыціш, ‑пыціць; зак., каго-што.

Разм.

1. Зак. да капыціць.

2. перан. Збіць з ног (пра чалавека). [Казак], як мяшок, асеў на зямлю. .. Народ .. здзіўлена пераклікаўся: — Бачылі, як [Сяргей] казака скапыціў? Адным махам рукі! Машара. // Прынізіць, пазбавіць ранейшага становішча. [Старая:] — Спірыдон вунь як выжыльваўся ды стараўся. А што? Усё роўна скапыцілі. Савіцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

клі́каць, клічу, клічаш, кліча; кліч; незак.

1. каго (што). Голасна зваць, прасіць прыйсці, адгукнуцца.

К. на ратунак.

К. бабулю.

2. каго (што). Запрашаць з якой-н. мэтай.

К. на вяселле.

К. на ўрачысты вечар.

3. каго-што. Заклікаць да якіх-н. дзеянняў.

К. народ на барацьбу.

4. каго (што) кім або (пры пытанні) як. Называць якім-н. імем, мянушкай (разм.).

|| зак. паклі́каць, -лічу, -лічаш, -ліча; -ліч; -ліканы (да 1 і 2 знач.).

|| аднакр. клі́кнуць, -ну, -неш, -не; -ні (да 1 і 2 знач.).

|| наз. клі́канне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

шавялі́цца, -вялю́ся, -ве́лішся, -ве́ліцца; незак.

1. Злёгку варушыцца.

Лісце шавеліцца.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Мітусліва перасоўвацца, знаходзіцца ў хаатычным руху.

Мурашкі шавеляцца ў муравейніку.

3. перан. Праяўляць актыўнасць, ажыццяўляцца.

Народ шавеліцца.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Праяўляцца, прабуджацца (разм.).

Шавеляцца думкі.

Шавялілася надзея.

5. заг. шавялі(це)ся. Ужыв. пры пабуджэнні да дзеяння (разм.).

Хутчэй шавяліся!

|| зак. пашавялі́цца, -вялю́ся, -ве́лішся, -ве́ліцца.

|| аднакр. шавяльну́цца, -вяльну́ся, -вяльне́шся, -вяльне́цца; -вяльнёмся, -вельняце́ся, -вяльну́цца; -вяльніся (да 1 знач.).

|| наз. шавяле́нне, -я, н. (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

брахня́, ‑і, ж.

Разм. пагард. Няпраўда, хлусня, мана; паклёп, нагавор, абгавор. [Ціхан:] — Гітлераўцы тут брэшуць без дай меры штодня! А народ не верыць, не хоча верыць іхняй брахні, іхнім лістоўкам, іхнім газетам. Лынькоў. Я не хацеў, каб мой матэрыял назвалі брахнёй, і таму паставіў перад сабой задачу дакапацца да самай глыбіннай праўды. Сабаленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

закава́ны і зако́ваны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад закаваць.

2. у знач. прым. Абабіты, акуты металам. Цяпер па закаванаму акну бачыў: спадзяецца не было на што. Кандрусевіч.

3. у знач. наз. закава́ны, ‑ага, м. Пакароны народ, зняволены чалавек. Ходзіць май па свеце, Сонцамі ірдзіцца, Закаваных, спячых Кліча ўстаць, збудзіцца. Купала.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

плакірава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., што.

Спец.

1. Пакрыць (пакрываць) якую‑н. металічную паверхню тонкім слоем іншага металу, устойлівага супраць карозіі, больш прыгожага і пад. // Абліцаваць (абліцоўваць) вырабы з простага дрэва тонкай фанерай з каштоўных народ дрэва.

2. Абкласці (абкладваць) дзёрнам земляныя насыпы, адкосы, каб засцерагчы іх ад размывання вадой.

[Ад фр. plaquer — накладваць, пакрываць.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)