Verbum

узвярну́ць, -вярну́, -ве́рнеш, -ве́рне; -вярні́; -ве́рнуты; зак., што (разм.).

1. Ускапаць, узараць, узламаць паверхню чаго-н.

Свінні ўзвярнулі двор.

Вецер узвярнуў страху.

2. на каго-што. Падняўшы, наваліць, узваліць.

У. паклажу на воз, на плечы.

3. перан., на каго. Прыпісаць каму-н. чужую віну, незаслужана абвінаваціць.

Усю віну ўзвярнулі на стрэлачніка.

|| незак. узваро́чваць, -аю, -аеш, -ае.

укарані́цца, -раню́ся, -рэ́нішся, -рэ́ніцца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пусціць глыбока карэнне, добра ўрасці ў зямлю.

Укараніўся пырнік у агародзе.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Трывала замацавацца, усталявацца.

Укаранілася такая звычка.

3. Абсталявацца дзе-н., умацаваць сваё становішча.

У. на новым месцы.

|| незак. укараня́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.

|| наз. укаране́нне, -я, н.

укі́нуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -нься; зак.

1. у што. Імкліва кінуцца куды-н., скочыць у што-н.

У. на хаду ў калёсы.

2. у што. Уваліцца куды-н., падаючы ўніз (разм.).

У. ў канаву.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Нечакана ўзнікнуць, паявіцца.

Укінулася хвароба.

|| незак. укі́двацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 1 і 2 знач.).

улада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. кім-чым. Мець у сваёй уласнасці.

У. крыніцамі сыравіны.

2. чым. Мець якія-н. якасці, уласцівасці.

У. добрым голасам.

3. чым. Дзейнічаць, рухаць часткамі свайго цела.

Не ў. правай рукой.

4. перан., кім. Трымаць у сваёй уладзе, падпарадкоўваць сабе, кіраваць.

Адна думка ўладала ім.

|| наз. улада́нне, -я, н. (да 1 і 4 знач.).

упі́цца¹, уп’ю́ся, уп’е́шся, уп’е́цца; уп’ёмся, уп’яце́ся, уп’ю́цца; упі́ўся, -піла́ся, -ло́ся; упі́ся; зак., у каго-што.

Моцна, глыбока пранікнуць, уваткнуцца, увайсці ў што-н. (чым-н. вострым, тонкім).

П’яўка ўпілася ў цела.

У. зубамі ў мяса.

Сякера ўпілася ў дрэва.

У. вачамі ў каго-н. (перан.: пільна, не адрываючыся, пачаць глядзець на каго-н.).

|| незак. упіва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

упрэ́гчы¹, -рагу́, -ражэ́ш, -ражэ́; -ражо́м, -ражаце́, -рагу́ць; -ро́г, -рэ́гла; -ражы́; -ро́жаны; зак., каго (што) у што.

Тое, што і запрэгчы.

У. каня ў калёсы.

|| незак. упрага́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| звар. упрэ́гчыся, -рагу́ся, -ражэ́шся, -ражэ́цца; -ражо́мся, -ражаце́ся, -рагу́цца; -ро́гся, -рэ́глася; -ражы́ся; зак.

У. ў работу (перан.: уключыцца ў доўгую, цяжкую работу; разм.); незак. упрага́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

усячы́, усяку́, усячэ́ш, усячэ́; усячо́м, усечаце́, усяку́ць; усе́к, -кла; усячы́; усе́чаны; зак., што.

1. Адсякаючы, укараціць; змагчы адсячы (пераважна з адмоўем).

У. касільна.

Палена цвёрдае — не ўсячэш.

2. Урабіць у высечаную адтуліну (спец.).

У. перагародку ў сцяну.

3. перан. Паменшыць колькасць складоў у радку (кніжн.).

У. склад у вершаваным радку.

|| незак. усяка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. усячэ́нне, -я, н.

утрэ́сціся, 1 і 2 ас. не ўжыв., -расе́цца; -ро́сся, -рэ́слася; зак.

1. Паменшыцца ў аб’ёме ад трасення (пра сыпкае).

Крупы ў торбе ўтрэсліся.

2. перан. Тое, што і уладзіцца (у 1 знач.; разм.).

Не перажывай, усё ўтрасецца.

|| незак. утраса́цца, -а́ецца і утрэ́свацца, -аецца.

|| наз. утраса́нне, -я, н. (да 1 знач.) і утрэ́сванне, -я, н. (да 1 знач.).

уцягну́цца, -ягну́ся, -я́гнешся, -я́гнецца; -ягні́ся; зак., у што.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прасунуцца ў вузкую адтуліну.

Нітка ўцягнулася ў іголку.

2. Прыняць удзел у чым-н., уключыцца ў што-н.

У. ў размову.

3. перан. Асвоіцца з чым-н., прывыкнуць, прызвычаіцца, прыахвоціцца да чаго-н.

У. ў работу.

У. ў гарэлку.

|| незак. уця́гвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

ценявы́, -а́я, -о́е.

1. гл. цень.

2. Які знаходзіцца ў цяні, слаба асветлены.

Ц. бок вуліцы.

3. перан. Адмоўны, непажаданы.

Ц. бок справы.

○ Ценявая эканоміка — эканамічная нелегальная дзейнасць, якая скрываецца ад грамадства і дзяржавы, не падпарадкоўваецца дзяржаўнаму кантролю і ўліку.

Ценявы кабінет — група ўплывовых палітыкаў, якія маюць сваю праграму дзейнасці і прэтэндуюць у выпадку перамогі на стварэнне новага ўрада.