дураслі́вы, ‑ая, ‑ае.
Схільны да свавольства; гарэзлівы, дуроны. Вясёлая, жывая, дураслівая, свавольніца і першая штукарка на розныя забаўкі і выдумкі, — вось якая была Кублікавых Аўгіня. Колас. Рыгор вінавата ўсміхнуўся, як дураслівы школьнік, якога настаўніца злавіла на месцы злачынства. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сканцэнтрава́насць, ‑і, ж.
Вялікая колькасць, канцэнтрацыя каго‑, чаго‑н. у адным месцы. Сканцэнтраванасць войск на граніцы. // перан. Накіраванасць на адзін які‑н. прадмет; сабранасць (думак, увагі і пад.). Работа думкі патрабуе вялікай сканцэнтраванасці ўсёй увагі і эмацыянальнай свабоды. «Маладосць».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спе́рціся, сапрацца; пр. спёрся, сперлася; зак.
Разм. Збіцца, стоўпіцца ў адным месцы. Сперціся ў адным пакоі. // перан. Сабрацца, накапіцца. Ніхто нікога не слухаў, а ўсе крычалі, крычалі, каб аслабаніць ад нечага грудзі, што вось сперлася, просіцца на волю. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Аржа́ ’іржа на металах і балотным месцы’ (Нас., Касп.), аржа́венне, аржа́вінне, аржа́вень ’балота’ (Нас., Мядзв., Касп., Гарэц.), ара́веники ’балотныя бесы’ (Нік. Очерки, 80), аржа́ўка ’пакрытая ржой рыба’ (Нас.), ’заліўны луг’ (Жд.) > аржаве́ць ’іржавець’ (Др.-Падб., Гарэц.). Гл. іржа.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Астрыжо́нак ’коратка астрыжаны хлопец ці дзяўчына’ (Сцяц.). Нармальнае для беларускай мовы ўтварэнне астры́жанак, Таму тут, відаць, асновай было слова астрыжо́ны, якое суадносіцца з дзеясловам астрыгчы, але, магчыма, было запазычана з польск. ostrzyżony (з узнаўленнем р на месцы ш).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Кабе́лец, кобелец ’дыван’ (Нас.). Наяўнасць фанетычнай адзнакі (‑б‑ на месцы ‑в‑, параўн. рус. ковер) і супадзенне з польск. kobielec ’тс’ сведчаць пра запазычанне. Паводле лінгвагеаграфічнага крытэрыю, найбольш верагоднай крыніцай запазычання мог быць польскі перыферыйны дыялект. Параўн. каберац (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́гаралы
1. прич. вы́горевший;
на ~лым ме́сцы расла́ малада́я трава́ — на вы́горевшем ме́сте росла́ молода́я трава́;
2. в знач. прил. вы́горевший, вы́горелый;
в. на со́нцы рукза́к — вы́горевший (вы́горелый) на со́лнце рюкза́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ *Камылга́, комылги ’нарасць на дрэве: на хвоі, на бярозе’ (малар., Нар. лекс.). Утворана ад прыметніка komofe(jь) ’круглы’, ’выступ, нараст на месцы рагоў’ (Трубачоў, Эт. сл., 10, 174–175) і суф. ‑г‑α (Сцяц., Афікс. наз., 134), як сіньги ’рыба сінец, Abramis ballerus’ ад сіні. Галосны ‑ы‑ на месцы ‑e‑, г. зн. [э© у малар. гаворцы, якое знаходзіцца ў чаргаванні з ‑о‑, параўн. укр. весна, зах.-палес. выспа ’вясна’. Роднасным да комылги з’яўляецца ўсх.-маг. кыміня ’куля (шар), зробленая з альховага нарасту’ (Бяльк.), якое пад уплывам каняня ’палка для абапірання пры хадзе’ змяніла л 7 > н,
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Плянтава́ць ’разраўноўваць няроўнасці на сенажаці ці пашы’, ’вытоптваць, збіваць пасевы’ (дзярж., Нар. сл.), ’раўняць, расчышчаць’ (Сцяшк. Сл.), ’выкарчоўваць’ (даўг., Сл. ПЗБ), плян‑ тоўка ’поле на месцы расчышчала^ лесу’ (гродз., Мат. АС; Сцяшк. Сл.; Сцяшк. МГ), ’балотны луг’ (Касп.). З польск. plantować ’выраўноўваць паверхню грунту’, паводле Банькоўскага (2, 598), “штучны чыгуначны тэрмін”, магчыма, ад назвы planty ў Кракаве, пасаджанага на месцы зруйнаваць^ умацаванняў парку, ад лац. plantu ’расліна’, параўн. польск. plantować ’разводзіць экзатычныя расліны’, plantówka ’балотны луг, сена з якога можна збіраць толькі зімой’; Варш. сл. значэнне ’садзіць расліны’ выводзіць з франц. planier, якое з лац. plantare ’саджаць, высаджваць, засаджваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ахамо́лак ’жмут сена’ (міёр., Крыўко, вусн. паведамл.), агамолак ’вялікі кусок хлеба ці чаго іншага’ (полац., Лучыц-Федарэц, вусн. паведамл.). Да гамола, гамолка ’камяк’, х на месцы г, магчыма, пад уплывам хамлак ’жмут сена, саломы’, вядомага на той жа тэрыторыі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)