цёпканне, ‑я, н.
Разм. Дзеянне і стан паводле знач. дзеясл. цёпкаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. Цёпканне лапцей па лужынах трывожыла цішыню... Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ша́рганне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. шаргаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. Раптам слых .. [Васіля] ўлавіў непадалёку шарганне крокаў, і ён .. азірнуўся. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ка́ркаць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. Пра варону: ствараць гукі, падобныя на «кар-кар».
2. перан. Прадказваць няўдачу, няшчасце, бяду (разм.).
Хопіць табе к.
|| зак. нака́ркаць, -аю, -аеш, -ае (да 2 знач.).
Накаркаў бяду на сваю галаву.
|| аднакр. ка́ркнуць, -ну, -неш, -не; -ні (да 1 знач.).
|| наз. ка́рканне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
крахта́ць, крахчу́, крэ́хчаш, крэ́хча; крахчы́ і кракта́ць, кракчу́, крэ́кчаш, крэ́кча; кракчы́; незак.
Утвараць міжвольна ціхія, адрывістыя гукі, стогны (ад болю, пры няёмкім становішчы і пад.).
|| аднакр. крахтану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́, і крактану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.
|| наз. крахта́нне, -я, н. і кракта́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бе́глы, -ая, -ае.
1. Які ўратаваўся ўцёкамі (гіст.).
Б. селянін.
Прытуліць беглага (наз.).
2. Не вельмі ўважлівы, павярхоўны.
Б. позірк.
3. Хуткі, дастаткова свабодны.
Беглае чытанне.
○
Беглыя галосныя — галосныя гукі «о» і «е», якія чаргуюцца з нулём гуку пры форма- і словаўтварэнні.
|| наз. бе́гласць, -і, ж. (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
навако́льны, -ая, -ае.
1. Які знаходзіцца або жыве ў наваколлі; адбываецца навокал каго-, чаго-н.
Навакольная мясцовасць.
Навакольныя людзі.
Навакольныя гукі.
2. у знач. наз. навако́льнае, -ага, н. Тое, што знаходзіцца навокал каго-, чаго-н.
Любавацца навакольным.
3. у знач. наз. навако́льныя, -ых. Людзі, якія акружаюць каго-н.
Абыякавы да навакольных.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Турката́ць ‘утвараць характэрныя для галубоў гукі, буркаваць’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Нар. Гом.), туркота́ті ‘тарахцець’ (беласт., Сл. ПЗБ). Сюды ж туркаце́ць ‘утвараць характэрныя для жабаў-жарлянак гукі’ (Скарбы), ‘грукатаць (коламі па шашы)’ (Др.-Падб., Гарэц., Байк. і Некр.); ‘ляскатаць’; туркоті͡еті ‘тс’, ту́ркот ‘грукат’ (Вруб.). Параўн. укр. туркота́ти ‘буркаваць’, ‘аднастайна тарахцець, грукаюць’, ‘мармытаць, нешта часта паўтараць’, польск. turkotać ‘тс’, славац. trkotať ‘хутка і шмат сакатаць, балбатаць’, славен. trketáti ‘гучна ступаць’. Дзеяслоў з інтэнсіўным фармантам ‑от‑ (‑ат‑), утвораны ад гукапераймальнай асновы туркаць, гл. Борысь (654) лічыць, што адпаведны назоўнік, параўн. польск. turkot ‘грукат колаў’, вытворны ад дзеяслова turkotać ‘туркатаць’, а не наадварот.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бубаце́ць, ‑ціць; незак.
Разм. Аднастайна стукаць (пра гукі падання кропель дажджу і пад.). Лілася са шланга, пырскала вада, бубацела па лісці кветак. М. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
віската́ць, ‑качу, ‑кочаш, ‑коча; незак.
Разм. Пранізліва крычаць; утвараць высокія пранізлівыя гукі. Жалезныя аскепкі зенітных снарадаў барабанілі па дахах, віскаталі па каменнях бруку. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
журча́нне і журчэ́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. журчаць, журчэць, а таксама гукі гэтага дзеяння. [Ручаёк] з журчаннем пераліваўся з каменьчыка на каменьчык. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)