патра́та, ‑ы, ДМ ‑раце, ж.
Разм. Трата, выдатак. Яму б тыя грошы, ён даў бы ім рады. Віскі ёй [маці] не трэба, цыгарэты не трэба, адно што на царкву сваю часам патраціцца, дык невялікія то патраты. Сапраўды, якія патрэбы ў старых? Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прамата́цца 1, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Матацца некаторы час (гл. матацца 1).
прамата́цца 2, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм. Неэканомна, неразумна растраціўшы грошы, разарыцца. Пашыкаваў Федзька з тыдзень.. У сярэдзіне месяца ўжо без свайго габардзіну хадзіў. А к канцу пабыўкі праматаўся зусім. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тара́шчыць, ‑шчу, ‑шчыш, ‑шчыць; незак., што.
Разм. Шырока раскрываць (вочы); здзіўлена або спалохана глядзець на што‑н. Васіль Грыбок тарашчыў крыху лупатыя бясколерныя вочы з бесцырымоннай нахабнай цікаўнасцю. Шамякін. Яня глядзіць, як тата працягвае дзеду грошы, і ажно вочы тарашчыць ад здзіўлення. Місько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
верну́ть сов., в разн. знач. вярну́ць;
верну́ть де́ньги вярну́ць гро́шы;
верну́ть убы́ток вярну́ць стра́ту;
верну́ть на рабо́ту вярну́ць на пра́цу;
верну́ть наза́д вярну́ць наза́д;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
збаёдаць сов., разг.
1. истра́тить (по́пусту, впусту́ю);
з. усе́ гро́шы — истра́тить все де́ньги по́пусту;
2. погуби́ть, загуби́ть; уходи́ть;
з. чалаве́ка — погуби́ть (загуби́ть, уходи́ть) челове́ка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
даражэ́й нареч. сравнит. ст. доро́же, подоро́же;
◊ угаво́р д. за гро́шы — угово́р доро́же де́нег;
апу́ха д. кажу́ха — погов. опу́ха доро́же кожу́ха; овчи́нка вы́делки не сто́ит
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
патрэ́бны ну́жный; необходи́мый; потре́бный;
~ная ко́лькасць — ну́жное (необходи́мое) коли́чество;
п. чалаве́к — ну́жный челове́к;
яму́ п. гро́шы — ему́ нужны́ (необходи́мы) де́ньги;
ве́льмі п. — о́чень ну́жный
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
рахава́цца, раху́юся, раху́ешся, раху́ецца; незак.
Разм.
1. Рабіць грашовыя падлікі, разлікі (звычайна ўзаемныя). — Ты толькі не бойся, я ж не за так цябе прашу. Грошы аддаць пасля магу. — Што мне твае грошы, ты мне паправіш вароты .. — Больш яны не рахаваліся. Чыгрынаў. // Весці ўзаемны ўлік (паслуг, прэтэнзій, крыўд і пад.). — Шмат я вам турбот нарабіў, — першы раз за вечар пачула Насця яго голас — Рахавацца пасля будзем... Паехалі, Насця. Асіпенка.
2. Абменьвацца думкамі; раіцца. — Няма часу нам тут доўга рахавацца, гэта не нарада і не педсавет. Кулакоўскі. — Рахаваліся, Валодзя, з начальнікам будоўлі, — паціскае руку і гаворыць парторг. — Думаем цябе ў брыгадзіры... Мыслівец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тра́нты, ‑аў; адз. няма.
Разм.
1. Лахманы; старая падраная адзежа, бялізна. [Марына:] — Былі б грошы, узяла б у Сомавай крэпжаржэтавы адрэз.. Даведаецца Андрэй, злаваць будзе. Ну і няхай злуе, не хадзіць жа мне ў старых трантах. Шахавец. [Іваноў:] — Адзін наш хлопец у трантах ходзіць, а зіма на дварэ. Новікаў. Калі той, хто назваўся шафёрам, скінуў з сябе абледзянелыя транты, перад позіркам паўстаў страшэнна схуднелы, змізарнелы чалавек. Навуменка.
2. Зневаж. Жаночыя ўборы. [Верхаводка да Дар’і:] Транты твае прадаваць пачну. Назапасіла, дзякуй богу, што хоць універмаг адкрывай. Губарэвіч. [Карніцкі:] — Няхай бы яна [Паліна] лепш патраціла свае грошы на кнігі, а не на мяшчанскія транты. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вы́ручыць (БРС, Бяльк., Яруш.). Рус. вы́ручить, укр. ви́ручити. Ст.-рус. вытворнае з прыст. вы‑ ад згубленага ручити ’паручыцца’, якое ад рука (Сразнеўскі, 3, 200). Булахоўскі (Деэтимологизация, 187) лічыць, што зыходным быў вобраз ’падаць руку выратавання’. Значэнне ’выручыць грошы’ ўзнікла лексіка-семантычным спосабам на базе першага значэння і, як лічыць Булахоўскі (там жа), праз прамежкавае прадстаўленне ’выратавацца ад страты’ (Шанскі, 1, В, 231).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)