эпіло́г, ‑а, м.

Заключная частка літаратурнага твора, якая змяшчае кароткія звесткі пра далейшы лёс яго герояў. Надумана выглядаў эпілог рамана — сустрэча Тацяны з бацькам Віці Барысам Каганскім пасля вайны. Дзюбайла. // Заключная сцэна ў оперы. Урачысты эпілог оперы «Іван Сусанін». // перан. Канец, развязка чаго‑н. Эпілог паўстання. □ Іх [воінаў] нездарма хавалі ля дарог: Вандроўнікі тут слухаць будуць вечна Кароткага жыцця бясконцы эпілог. Жычка.

[Грэч. epílogos — пасляслоўе.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

води́ться

1. в разн. знач. ве́сціся, вадзі́цца;

тут когда́-то води́лись у́тки тут калі́сьці вялі́ся (вадзі́ліся) ка́чкі;

у него́ води́лись де́ньги у яго́ вялі́ся (вадзі́ліся) гро́шы;

у них так во́дится у іх так вядзе́цца;

2. (иметь дело, дружить) разг. вадзі́цца;

3. страд. вадзі́цца; см. води́ть;

◊

как во́дится як прыня́та, як заве́дзена; як звыча́йна.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зае́сть сов., в разн. знач. зае́сці;

волк зае́л ло́шадь во́ўк зае́ў каня́;

меня́ зае́ли комары́ мяне́ зае́лі камары́;

зае́сть приди́рками зае́сці прыдзі́ркамі;

тоска́ зае́ла туга́ зае́ла;

зае́сть лека́рство са́харом зае́сці ляка́рства цу́крам;

кана́т зае́ло безл. кана́т зае́ла;

его́ зае́ло, что она́ растранжи́рила мно́го де́нег безл. яго́ зае́ла, што́ яна́ растранжы́рыла мно́га гро́шай;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

подо́бно нареч., предлог с дат. падо́бна (да каго, да чаго, на каго, на што); (так же, как) такса́ма, як (хто, што); (как) як (хто, што); (словно) ні́бы (хто, што);

подо́бно тому́, как со́лнце освеща́ет зе́млю падо́бна да таго́ (на то́е), як со́нца асвятля́е зямлю́;

поступи́л подо́бно свои́м предше́ственникам зрабі́ў такса́ма, як яго́ папярэ́днікі;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

нешу́точный

1. неабы́які́; (серьёзный) сур’ёзны; (немаловажный) немалава́жны;

это нешу́точные слова́ гэ́та неабы́які́я сло́вы;

нешу́точная боле́знь сур’ёзная хваро́ба; безл., в знач. сказ., переводится чаще выражениями: не на жарт; (гэ́та) не жа́рты (не жа́ртачкі);

боле́знь у него́ нешу́точная хваро́ба ў яго́ не на жарт;

это нешу́точное де́ло гэ́та не жа́рты (не жа́ртачкі);

2. (нешутливый) нежартаўлі́вы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прорва́ть сов.

1. (продырявить) прарва́ць, мног. папрарыва́ць, прадра́ць, прадзе́рці, мног. папрадзіра́ць;

прорва́ть носо́к прадра́ць (прадзе́рці) шкарпэ́тку;

2. в др. знач. прарва́ць, мног. папрарыва́ць;

прорва́ть плоти́ну прарва́ць плаці́ну;

прорва́ть ли́нию оборо́ны неприя́теля воен. прарва́ць лі́нію абаро́ны во́рага;

он до́лго молча́л, но тут и его́ прорва́ло безл., разг. ён до́ўга маўча́ў, але́ тут яго́ прарва́ла;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

нату́ра ж.

1. в разн. знач. нату́ра, -ры ж.; (характер — ещё) хара́ктар, -ра м.;

широ́кая нату́ра шыро́кая нату́ра;

рисова́ть с нату́ры малява́ць з нату́ры;

плати́ть нату́рой плаці́ць нату́рай;

у него́ така́я нату́ра у яго́ така́я нату́ра;

2. (природа) уст. прыро́да;

◊

э́то в нату́ре веще́й уст. гэ́та ў прыро́дзе рэ́чаў;

втора́я нату́ра друга́я нату́ра;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

проде́лка ж.

1. (действие) разг. праро́бліванне, -ння ср., прабіва́нне, -ння ср.; прасяка́нне, -ння ср.; см. проде́лывать​I;

2. (предосудительный поступок) махля́рства, -ва ср., хі́трыкі, -каў ед. нет, шту́ка, -кі ж., шту́чка, -кі ж.;

э́то его́ проде́лки гэ́та яго́ шту́чкі (махля́рства, хі́трыкі);

3. (шутливая выходка) вы́хадка, -кі ж., вы́брык, -ку м., шту́ка, -кі ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Асму́скваць, асму́зкваць ’абрываць зярняты аўса, захапіўшы паміж пальцамі адно ці колькі каліваў’ (Янк. I). Магчыма, звязана з укр. мускати ’прыгладжваць’, польск. muckać ’дакранацца, гладзіць, датыкацца’ o(b)muskać ’далікатна ацірацца’; балг. мушкам ’даторквацца, націскаць, басці, калоць’. Брукнер (348) лічыў muskać выключна польскім, Младэнаў (Годишник, XIII–XIV, 1917–1918, 91–92) узводзіў яго да і.-е. *(s)meu̯‑ ’дакрануўшыся, прывесці ў рух’ (Покарны, 743, дае без s‑), параўн. лац. movere ’рушыць’ (Вальдэ-Гофман, 2, 116), магчыма, літ. mùšti ’ўдарыць’, mušnóti ’ціха абстукаць’. Улічваючы, што націскны ы ў дадзенай беларускай гаворцы пераходзіць у у (ДАБМ, к. 39), можна дапусціць сувязь з смыкаць (гл.), але пры гэтым няясна другое ‑с‑ (‑з‑ у запісе Янкоўскага). Супрун, Веснік БДУ, 1973, 2, 66.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ашыба́ць 1 ’уводзіць у зман, прымушаць памыліцца’ (Нас.), ашыб ’удар ненарокам’ (Нас.), ашыбнуцца ’памыліцца’ (Юрч.), рус. ошибаться памыляцца’, славац. ošibať (někoho) ’увесці ў зман, падмануць (каго-небудзь)’. Ад шыбаць (прасл. šibati) ’кідаць, піхаць’, першапачаткова ’не пацэліць, збіць з мэты’, гл. Брукнер, KZ, 43, 326; Праабражэнскі, 1, 674; Махэк₂, 607; Фасмер, 3, 179 (выказвае сумненні адносна магчымай сувязі з польск. chyba ’памылка’, чэш. chyba, параўн. польск. дыял. ochyba).

*Ашыба́ць 2, ошыба́ць, ошыбну́ць ’ахапіць, акрапіць?’ параўн. «А ўпадзі мацёнцы на белыя ножкі // Ошыбнуць цебе дробныя слёзкі» (з вясельнай песні, запісанай Федароўскім на ўсход ад Пружан), укр. ошибати: «страх ошибае» ’робіцца страшна’, славац. ošinulo ho ’яго хапіў удар, разбіў параліч’ (з ošibnulo, гл. Махэк₂, 607). Да шыбаць (прасл. šibati) ’біць, піхаць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)