паказа́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Тыповы, характэрны, які дае падставу для якіх‑н. вывадаў. Вельмі паказальнай для ідэйна-творчых пошукаў Бядулі з’яўляецца яго работа над паэмай «Беларусь». Перкін.
2. Які арганізаваны для ўсеагульнага азнаямлення. Паказальны суд. □ У той жа вечар ваенна-палявы суд атрымаў загад рыхтаваць паказальны працэс. Мехаў.
3. Узорны, які служыць прыкладам для другіх. Паказальная гаспадарка. Паказальны ўрок.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раскава́цца, ‑куюся, ‑куешся, ‑куецца; ‑куёмся, ‑куяцеся; зак.
1. Вызваліцца ад кайданоў, зняўшы іх з сябе. // Вызваліцца ад лёду, снегу. З гор пальюцца перавалы, Раскуюцца рэчкі з шумам. Колас.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Згубіць падковы (падкову), вызваліцца ад падкоў. Затое была кузня і знайшлася работа: за вясну раскаваліся коні і пазбіваліся шыны на колах. Чыгрынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Віхла́ 1 ’аб чалавеку рухавым, энергічным, у якога хутка ідзе работа’ (Бір. Дзярж., З нар. сл.). Да віхаць ’хістацца’, віхляць’, завіхацца ’спяшаць, намагацца рабіць што-небудзь’. Параўн. польск. wichlacz ’махляр, падманшчык’; ’рухавы чалавек’.
Віхла 2 ’лаза, вярба, Salix L.’ карэліц., свісл. (Весці АН БССР, 1969, 4, 124). Ад віхаць, віхацца ’качацца, хістацца, як, напрыклад, польск. wikło, wikła ад wikłać ’віхаць’. Далей яно звязана з віць (Брукнер, 613). Націск на канчатку ў назвах дрэў (асіна́, альшына́, характэрны для гэтых гаворак (Арашонкава і інш., Весці АН БССР, 1969, 4, 124).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пра́ктыка, -і, ДМ -тыцы, ж.
1. Матэрыяльная мэтанакіраваная дзейнасць людзей па прымяненні чаго-н. у жыцці; вопыт.
Не адрываць тэорыю ад практыкі.
П. — рухаючая сіла пазнання.
2. Прыёмы, навыкі, звычайныя спосабы якой-н. работы.
П. складання слоўнікаў.
3. Скарыстанне і замацаванне на справе ведаў, атрыманых тэарэтычным шляхам.
Педагагічная п. студэнтаў.
4. Работа, заняткі па спецыяльнасці як аснова вопыту, умення.
П. выхавання дзяцей.
Без практыкі цяжка авалодаць чужой мовай.
5. Пра работу ўрача (або юрыста) па сваёй спецыяльнасці (звычайна па-за ўстановай; уст.).
Урач з вялікай практыкай (з вялікай колькасцю пацыентаў). Адвакат са шматгадовай практыкай.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
напряже́ние ср.
1. напру́жанне, -ння ср.;
2. (сосредоточение сил, внимания и т. п.) напру́жанне, -ння ср.; (натуга) нату́га, -гі ж.;
3. (натянутость) напру́жанасць, -ці ж.;
4. физ., техн. напру́жанне, -ння ср.;
высо́кое напряже́ние эл. высо́кае напру́жанне;
голова́ боле́ла от напряже́ния галава́ бале́ла ад напру́жання;
рабо́та тре́бует большо́го напряже́ния сил рабо́та патрабу́е вялі́кага напру́жання сіл;
рука́ дрожи́т от напряже́ния рука́ дрыжы́ць ад напру́жання;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
горе́ть несов., в разн. знач. гарэ́ць; (о жжении — ещё) пячы́;
дрова́ горя́т дро́вы гара́ць;
щёки горя́т шчо́кі гара́ць;
горе́ть жела́нием гарэ́ць жада́ннем;
гори́т во рту пячэ́ ў ро́це;
гори́т лицо́ гары́ць твар;
◊
голова́ (душа́) гори́т галава́ (душа́) гары́ць;
де́ло (рабо́та) гори́т рабо́та гары́ць;
земля́ гори́т под нога́ми зямля́ гары́ць пад нага́мі;
не гори́т (не спеши) не гары́ць;
глаза́ горя́т во́чы гара́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
валі́цца I несов.
1. вали́ться, па́дать;
2. страд. вали́ться, опроки́дываться; сва́ливаться; см. валі́ць I;
◊ рабо́та з рук ва́ліцца — рабо́та из рук ва́лится;
в. з ног — вали́ться с ног;
ад (з) ве́тру в. — от ве́тра вали́ться;
ва́ліцца це́раз го́рла — хвата́ет по го́рло;
на бе́днага Мака́ра ўсе шы́шкі ва́ляцца — погов. на бе́дного Мака́ра все ши́шки ва́лятся
валі́цца II несов., страд. валя́ться; би́ться; ката́ться; см. валі́ць III
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
атру́та, ‑ы, ДМ ‑руце, ж.
1. Ядавітае рэчыва, якое згубна дзейнічае на жывы арганізм; яд. Атрута для мышэй.
2. перан. Тое, што шкодна ўплывае на каго‑, што‑н. [Пан Зяленскі:] — О-о... пан любіць жарты, але старыя жартаў не любяць, навошта яны, яны атрута старому сэрцу. Лынькоў. [Дзядзька:] — Ну ж і балота! Вось атрута, То не работа мне — пакута: Ступіў два крокі і спыняйся. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зноў, прысл.
1. Яшчэ раз, другі раз; ізноў. Вясна, вясна Жаданая! Ты прыйдзеш зноў, Ты вернешся. Колас. Чалавек змаўкаў на хвіліну, потым зноў пачынаў сваё. Лынькоў.
2. Таксама; да таго ж, апрача таго. — У нас быў сёння жаночы сход... І ведаеш, што мы пастанавілі? Арганізаваць калгас... — Я ведаю, гэта зноў Зеленюкова работа. Зарэцкі. Уплаў — не пойдзеш: зноў Ліда з малой, зноў перашкода. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лю́ба,
1. прысл. Міла, з любоўю. Бохан хлеба ляжаў на канцы доўгага, няшчыльна збітага з дошчак стала, падпёртага скрыжаванымі ножкамі, па-хатняму люба накрыты, замест настольніка, ручніком. Брыль.
2. безас. у знач. вык., звычайна з інф. Прыемна, падабаецца; па сэрцу. Люба слухаць. Люба жыць. □ Гарыць работа, і хусцінка, Нібы матыль які жывы, З яе спаўзае галавы, І люба глянуць на Жарынку. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)