нязвы́чнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць нязвычнага. Нешта гняце.. [Валодзю]: ні то сорам, ні то нязвычнасць становішча, у якое ён трапіў. Федасеенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жабра́чы, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і жабрацкі. Няма цяпер тых лахманоў жабрачых, Ні курных хат і ні лапцей. Гаўрусёў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адхла́нне, ‑я, н.
Кароткае аблягчэнне ад цяжкай працяглай работы, перадышка. Маўкліва церпяць парабкі вякоў — Ні продыху, ні адхлання. Барадулін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
грук разг.
1. сущ. (род. гру́ку) м. стук, гро́хот;
2. межд., в знач. сказ. стук, хлоп;
◊ ні сту́ку ні гру́ку — ти́хо, без шу́ма
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Ні́кі злуч. ’ні’, звыч. пры параўнанні: нʼикʼи табойу дзяўчыну ўзʼаў (параўн. ні табою = лепш за цябе…) (бераст., Сцяшк. Сл.). Хутчэй за ўсё з *nitiß параўн. славен. niti, серб.-харв. нити, макед. нити ’ні’, што ў сваю чаргу ўяўляюць спалучэнне *пі у параўнальнай функцыі з узмацняльнай часціцай *ti, якая можа выступаць ў такіх спалучэннях і ў іншых варыянтах, параўн. балг. huto ’ні’, ст.-чэш. niť ’тс’ і інш. (ESSJ SG, 2, 499–500). Пераход г’ > /с’ у беларускіх гаворках звязваюць з ятвяжскім субстратам (Атрэмбскі, Gramatyka, 1, 357). Гл. таксама Цыхун, БЛ, 28, 64–65.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ірацыяна́льны, -ая, -ае.
1. Супрацьлеглы рацыянальнаму пазнанню або які пярэчыць яму (кніжн.).
2.
○
Ірацыянальны лік — у матэматыцы: які не можа быць дакладна выражаны ні цэлым, ні дробавым рацыянальным лікам; несуразмерны з адзінкай; проціл. рацыянальны лік.
|| наз. ірацыяна́льнасць, -і, ж. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сцяба́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; незак., каго (што).
Біць чым-н. гнуткім, хвастаць.
С. дубцом.
|| зак. вы́сцебаць, -аю, -аеш, -ае; -аны.
|| аднакр. сцебану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты і сцёбнуць, -ну, -неш, -не; -ні; -нуты.
|| наз. сцяба́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
хлё́баць, -аю, -аеш, -ае; незак., што (разм.).
1. Есці, чэрпаючы лыжкай вадкую страву.
Х. суп.
2. Піць вялікімі глыткамі.
Ён з прагнасцю хлёбае ваду.
|| аднакр. хлёбнуць, -ну, -неш, -не; -ні і хлебану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.
|| наз. хлёбанне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Мандзэрыць ’вымантачваць’, мандзэрынне ’выпрошванне’, мандзэршчык, мандзэрнік, мандзэрка ’проська, папрашайка’ (Нас.), рус. варон. мандрыка ’надаедлівы чалавек’, з польск. mandyrzyć ’бурчаць, маркоціць галаву другім, гаварыць ні тое, ні сее’ і mantyczyć ’тс’, якое да лац. mantica ’торба жабрака’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
напну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; зак. (разм.).
Тое, што і напяць (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)