ма́рац, ‑рца, м.
Абл. Сакавік. «Ой, цешыўся старац, Што перажыў марац, А прыйшоў ясны май, І панеслі старца ў гай». Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вы́ясніць, вы́ясніцца (у розных значэннях). Гл. я́сны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Відны ’бачны, прыметны’; ’выдатны, важны, значны, рослы, статны, самавіты’ (БРС, КТС), відны́ ’светлы’ (БРС; лаг., КЭС), ві́дны ’тс’ (Шат.), відный ’светлы, відны, сталы’; ’павабны, здаровы на выгляд’ (Бяльк.). Укр. ви́дний ’ясны, відны’; ’прыкметны, бачны’, рус. смал., калуж., калін., тул. видный ’бачны’; ’рослы, статны, прыгожы’, польск. widny ’ясны, добра асветлены, бачны, прыкметы’, чэш. (кніжн.) vidný ’бачны, прыкметы’, славац. vidný ’поўны святла, ясны’; ’бачны, прыкметы’, славен. víden ’бачны’, серб.-харв. ви̂дан ’ясны, светлы’; ’бачны’; ’вядомы, выдатны’, макед. виден ’выдатны (аб асобе)’; ’важны, значны (аб выніках)’, балг. виден ’бачны’; ’вядомы, выдатны’; ’значны, важны’. Прасл. vidьnъ < vidъ > від (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зо́латка, ‑а, н.
Ласкавы зварот да каго‑н.; дарагі, любы. [Каленік] нічога не памятаў з .. варажбы, акрамя ласкавых слоў. «Саколік мой ясны, сынок, золатка маё...» Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пэ́ўны, -ая, -ае.
1. Дакладна вызначаны, прызначаны.
Сустрэцца ў пэўным месцы.
2. Ясны, несумненны.
Даць п. адказ.
3. Некаторы, той ці іншы.
У працы выяўлены пэўныя недахопы.
4. Такі, якому можна даверыцца, надзейны.
П. чалавек.
Пэўная схованка.
5. Упэўнены, цвёрды.
Ісці пэўным крокам.
|| наз. пэ́ўнасць, -і, ж. (да 1, 2, 4 і 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Смарго́вы ‘ясны дзень сярод лета, прыдатны дня земляробаў’ (Нас.). Гл. сморг.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бе́лы, -ая, -ае.
1. Які мае колер снегу, малака, крэйды.
Б. конь.
Белая бяроза.
2. Светлы, ясны.
Белыя ночы.
3. Варожы савецкай уладзе, контррэвалюцыйны.
Белая армія.
Разгром белых (наз.).
4. Які мае светлы колер скуры (пра ра́су¹).
○
Белае мяса — цяляціна або курынае мяса.
Белая гарачка — цяжкае псіхічнае захворванне ў выніку алкагалізму.
◊
Сярод белага дня (разм.) — удзень, днём.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бязво́блачны, ‑ая, ‑ае.
1. Ясны, без воблакаў. Бязвоблачнае неба. Бязвоблачны дзень.
2. перан. Нічым не засмучаны; светлы, шчаслівы. Бязвоблачнае каханне. □ [Пятру] здавалася, кончыліся ўсе непрыемнасці, надышоў час бязвоблачнага шчасця. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэлье́фны, ‑ая, ‑ае.
1. Які выступае над паверхняй, выпуклы. На каменных плітах высечаны рэльефныя фігуры людзей — партрэты пахаваных. В. Вольскі. Горад ляжаў унізе, быццам на рэльефнай карце. Мележ.
2. перан. Выразны, ясны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бязра́дасны, ‑ая, ‑ае.
Пазбаўлены радасці; невясёлы. Мы цешымся, калі набліжаемся да такой мяжы, што пакідае за сабою бязрадасны, цяжкі і пакутлівы кавалак жыцця, і пераходзім у другі яго круг — ясны, прываблівы, жаданы. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)