Моўчкі ’нічога не гаворачы’, ’паціху’, ’тайком’, ’пакорліва’, ’не пратэстуючы’ (ТСБМ, Яруш., Бяльк., ТС; КЭС, лаг.), моўчачкі, моўчыкі ’тс’ (петрык., З нар. сл.; Ян.), ст.-бел. мовчки — прыслоўе ў форме Т. скл. мн. л. о‑асноў (‑кы > ‑кі), утворанае ад наз. маўчок (< мовчокъ). Сюды ж моўчыкі ’асобная частка ў дзіцячай гульні ў скокі, калі трэба маўчаць’ (ТС). Да маўча́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
падсачы́ць 1, ‑сачу, ‑сочыш, ‑сочыць; зак., каго-што.
Тайком высочваючы, убачыць, заспець. Яўхіму выпала яшчэ раз спаткацца з Хадоськай. Падсачыла за агародамі, выткнулася тварам у твар. Мележ.
падсачы́ць 2, ‑сачу, ‑сочыш, ‑сочыць; зак., што.
Спец. Зрабіць надрэз (на дрэве) для атрымання соку, смалы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перепла́витьII сов.
1. (по воде) перагна́ць, спла́віць;
2. перен. (тайком перевезти) разг. перапра́віць, спла́віць; см. переплавля́тьII.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
падцікава́ць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; зак., каго-што.
Разм. Цікуючы тайком, убачыць; падгледзець, высачыць. Аднойчы познім вечарам маці падцікавала Клаву з маладым чалавекам. Стаялі тыя пад ліпамі.. і аб чымсьці гаварылі. Кавалёў. [У кустах лазняку] аж заходзіліся на розныя лады салаўі. Неяк дзед з Сашкам падцікавалі аднаго. Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сукро́мна ’скрытна, хаваючыся’ (Сцяшк.), ’тайком’ (Адм.). Укр. сукро́мий ’асобны’, чэш. soukromý ’прыватны, адасоблены’, славац. súkromný ’тс’. З іншай прыст. рус. укро́мно, укро́мный, рус.-ц.-слав. укромъ ’край, рубеж’, укромьнъ ’крайні’ (Кірыла Тураўскі). Дэрываты ад прасл. *kroma ’частка, край’ (гл. кром 2); гл. яшчэ Фасмер, 4, 157. Інакш Борысь (Prefiks., 120), які прасл. *sǫkromъ разглядае як дэрыват, суадносны з дзеясловам *sǫkromiti.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
уле́зці, -зу, -зеш, -зе; уле́з, -зла; уле́зь; зак., у што.
1. Пранікнуць, забрацца ўнутр чаго-н.
У. ў кабіну.
У. ў аўтобус (увайсці; разм.). У. ў кішэню (таксама перан.: тайком; з мэтай украсці што-н.). Карова ўлезла ў шкоду.
2. Умясціцца ўнутры чаго-н.
Нага не ўлезла ў бот.
Кнігі ўлезлі ў чамадан.
3. Умяшацца ў якую-н. справу (разм.).
У. ў размову.
◊
Колькі ўлезе (разм.) — уволю, колькі хочаш.
|| незак. ула́зіць, ула́жу, ула́зіш, ула́зіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
переплавля́тьII несов.
1. (по воде) пераганя́ць, сплаўля́ць;
переплавля́ть лес пераганя́ць (сплаўля́ць) лес;
2. перен. (тайком перевозить) разг. перапраўля́ць, сплаўля́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прыхо́ўваць несов.
1. (прятать тайком) припря́тывать;
2. (с целью запасти, сохранить) припря́тывать, приберега́ть;
3. (не обнаруживать) прикрыва́ть, скрыва́ть;
1-3 см. прыхава́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
мо́ўчкі, прысл.
1. Нічога не гаворачы. Чалавек стаяў моўчкі, разгублена цёр шыю. Новікаў. Вера слухала .. [Анісіма] моўчкі, не перастаючы збіраць ягады. Сачанка.
2. перан. Не пратэстуючы, пакорліва, маўкліва. Моўчкі скарыўся лёсу, Моўчкі цярплю хваробу. Жычка. Усе сядзелі моўчкі, бо надзеі на вызваленне ўжо не было. Федасеенка.
3. перан. Паціху, тайком. Схаваўшыся за куст, Грышка моўчкі наглядаў за сваім сябрам. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ці́хенька нареч.
1. (без шума) тихо́нько;
2. (тайком, незаметно) тихо́нько, потихо́ньку;
3. (не торопясь) потихо́ньку, ме́дленно;
4. осторо́жно;
ц., не ўпадзі́ — осторо́жно, не упади́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)