Сцу́піць ’узяць, схапіць’ (ТС), сцо́паць ’схапіць, выкрыць’ (Сцяшк. Сл.). Вытворныя ад выклічнікаў цуп! цоп!, што перадаюць раптоўныя рухі. Параўн. цупкі, цапаць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ця́пнуць, -ну, -неш, -не; -ні; -нуты; зак. (разм.).
1. гл. цяпаць.
2. каго-што. Укусіць, схапіць зубамі.
Сабака цяпнуў за палец.
3. што і чаго. Выпіць спіртнога.
Ц. чарку.
4. каго. Стукнуць, ударыць каго-н.
Ц. па галаве.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
*Схва́нуць, схва́нуты ’схапіць’ (Сл. Брэс.). Параўн. балг. схва́на ’зразумець, засвоіць’, ’схапіць, стаць нерухомым, звесці (ад болю)’, макед. сфана ’зразумець, улавіць (сэнс)’. Дзеяслоў аднакратнага дзеяння ад схваці́ць ’схапіць’, што да *xvatati ’хапаць, лавіць’ (гл. хватаць). Пра семантычны паралелізм палес. схваці́ць ’зразумець, засвоіць’, серб.-харв. схва̏тити ’тс’ і пад., гл. Талстыя, Полес. сб., 10.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гло́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.
1. Частка стрававальнага тракту: мышачная трубка, якая злучае поласць рота са страваводам.
2. Тое, што і горла (у 1 і 2 знач.; разм.).
Схапіць за глотку.
|| прым. гло́тачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ца́пнуть сов., однокр., разг.
1. (царапнуть) ца́пнуць; дра́пнуць;
2. (хватить) ца́пнуць, ха́пнуць, схапі́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
абра́знік, ‑а, м.
Разм. Тое, што і абражальнік. Маці ледзь управілася схапіць хлопчыка за руку і адабраць гайку, якую ён хацеў шыбнуць у абразніка. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
схваці́ць, схвачу, схваціш, схваціць; зак., каго-што.
Тое, што і схапіць. Чалавек паспешна схваціў пад паху шапку і жакетку і баязліва выскачыў за дзверы. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
схо́плівацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да схапіцца (у 3, 5 і 7 знач.).
2. Зал. да схопліваць (гл. схапіць у 4, 6 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падхапі́ць, -хаплю́, -хо́піш, -хо́піць; -хо́плены; зак.
1. каго-што. Падтрымаць, падняць, трымаючы знізу, схапіць (злавіць тое, што падае).
П. сумку.
П. саслабелую старую.
Імклівая вада падхапіла човен.
2. каго-што. Рэзкім, паспешлівым рухам узяць, прыхапіць мімаходам.
Хлопец падхапіў дзяўчыну і закружыўся ў танцы.
3. перан., што. Адразу або нечакана атрымаць, схапіць, захварэць (разм.).
П. запаленне лёгкіх.
4. перан., што. Скарыстаўшы што-н. зробленае, пушчанае ў ход іншым, прадоўжыць пачатае другім (разм.).
П. чужую ідэю.
5. што. Пачаць падпяваць.
Весела п. песню.
6. перан., што. Падтрымаць, расшыраючы і паглыбляючы якое-н. дасягненне.
П. пачын.
|| незак. падхо́пліваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
упо́л, прысл.
Разм. Пасярэдзіне. Клунак перавязаны ўпол. □ Пнёў .. [у садзе] было шмат, а іншыя дрэвы зломаны ўпол і ўжо абраслі маладымі парасткамі. Кулакоўскі.
•••
Узяць (схапіць) упол каго гл. узяць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)