Караба́н ’складка на скуры, маршчыны’ (З нар. сл., Сцяшк. МГ) да прасл. korbiti ’моршчыць’ < korbъ ’каробка’ (Трубачоў, Эт. сл., 11, 52).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́тачка 1, ‑і, ДМ ‑чцы, ж.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. выточваць — вытачыць.
вы́тачка 2, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Унутраная складка або шво, з дапамогай якіх падганяюць адзенне да фігуры. Вытачка па таліі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
змо́ршчына, ‑ы, ж.
Разм.
1. Маршчына (на твары, на целе). Твар .. [чалавека] быў немалады, абветраны, парэзаны частымі зморшчынамі. Хадкевіч. На высокім ілбе ў Івана ляжалі глыбокія зморшчыны. Новікаў.
2. Няроўнасць, складка на чым‑н. Разгладзіць зморшчыны на вопратцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ *Ла́дачка, лун. падонка ’складка ў спадніцы, сукенцы’ (Шатал.), ладанкі ’зборкі’ (Мат. Гом.), ладка, латка ’тс’ (капыл., Сл. паўн.-зах.). Роднаснае з рус. наўг. лады ’клёпкі ў бочцы’, астрах, ’лінія сутыку дзвюх дошак у даўжыню; паз паміж імі’, рус. лад ’клавішы’, ’папярочныя парожкі на шыйцы балалайкі, бандуры, гітары і інш.’ Да лад (гл.). У выніку кантамінацыі з лексемай складка ў лад змяніўся род і канчатак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пласці́нка, -і, ДМ -нцы, м. -і, -нак, ж.
1. гл. пласціна.
2. Дыск з гукавым запісам для прайгравальніка, патэфона і пад.
3. Шкло са святлоадчувальным слоем для фатаграфічных здымкаў.
Зарадзіць пласцінку.
4. Плоская, пераважна шырокая частка лістоў раслін (спец.).
Ліставыя пласцінкі.
5. Складка на ніжнім баку шапачкі ў некаторых грыбоў (спец.).
6. Здымны зубны пратэз.
|| прым. пласці́начны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Па́сталка ’прыстасаванне ў калодзе для адгадвання мёду’ (карм., Мат. Гом.). Утворана прыстаўкай па‑ ад столка ’слой, пласт, складка’ (гл.). Параўн. таксама роднаснае ўкр. стільник ’соты’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Агры́бяць ’вельмі пастарэць’ (Шат.). Відаць, калька з польск. zgrzybieć ’тс’. Апошняе да grzybieć ’зморшчыцца як грыб’, grzyb ’грыб’. Параўн. ірл. gerbach ’складка, маршчына’ (Петарсан, Vergl. Wortst., 12).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Забабу́рка ’складка’ (Касп.). Безумоўна, звязана з асновай бабур‑, прадстаўленай у назвах бабур ’акунь’, бабура ’матыль; макрыца’, бабурка ’пупышка’ (гл. гэтыя словы), але семантычныя хады такой сувязі няясныя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ранця́к ’рубец, трэшчына (на целе)’, ранцякі́ мн. л. (воран., Сл. ПЗБ). Паводле аўтараў слоўніка ўтворана за пасрэдніцтвам літ. réñčiai мн. ’тс’. Параўн. таксама венг. ránc ’складка матэрыі, зморшчына’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
су́мка, -і, ДМ -мцы, мн. -і, -мак, ж.
1. Выраб са скуры, тканіны і пад., прызначаны для нашэння чаго-н.; торба.
Прадуктовая с.
С. для гародніны.
2. У некаторых жывёл: поласць, складка скуры на жываце мацеры, дзе даношваецца і развіваецца дзіцяня.
С. кенгуру.
3. У анатоміі: орган, які мае выгляд полага мяшэчка са злучальнай тканкі (спец.).
Сардэчная с.
|| памянш. су́мачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак (да 1 знач.).
|| прым. су́мачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)