затума́ніцца сов., прям., перен. затума́ниться;
даль ~нілася — даль затума́нилась;
во́чы ~ніліся — глаза́ затума́нились;
свядо́масць ~нілася — созна́ние затума́нилось
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
праясне́лы
1. проя́сневший;
~лае не́ба — проя́сневшее не́бо;
2. проясне́вший;
п. твар — проясне́вшее лицо́;
~лая свядо́масць — проясне́вшее созна́ние
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
затума́нены, ‑эя, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад затуманіць.
2. у знач. прым. Зацягнуты смугой; туманны. Сінь.. [неба] была не яскравая, а затуманеная, малочная. Мележ. // Мутны, з павалокай слёз (пра вочы). [Пятра] з удзячнасцю паглядзеў на Сашу затуманенымі вачамі, не маючы сіл вымавіць слова, прыпаў вуснамі да яе рукі. Шамякін. // перан. Цьмяны, замарочаны (пра свядомасць). Крык Маслянкі пранікаў у затуманеную свядомасць Максіма, але не выклікаў страху. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ма́нія, ‑і, ж.
1. Псіхічны стан, пры якім свядомасць і пачуцці сканцэнтроўваюцца на якой‑н. адной ідэі. Манія праследавання.
2. перан. Незвычайная цяга, слабасць да чаго‑н.
[Ад грэч. mania — шаленства, захапленне, цяга.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Паўмі́ць ’падумаць, уцяміць, зразумець’ (Юрч.; бялын., Янк. Мат.). Да па‑ (< прасл. po‑) і ⁺уміць < ⁺ум ’розум’ < прасл. итъy роднаснага з літ. aumuö ’розум’, усх.-літ. aumenis ’памяць’, отепа, отупе, omenis ’свядомасць, пачуццё’ < і.-е. *ай‑ (гэты корань і ў прасл. aviti sę > (зʼ)явіцца, ихо > вуха) (Фасмер, 4, 161; Скок, 3, 544).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
рэвалюцыянізава́цца, ‑зуецца; зак. і незак.
1. Стаць (станавіцца) рэвалюцыйна настроеным. Масы рэвалюцыянізаваліся. □ У далейшым, у часы вайны і рэвалюцыі, паводзіны Леапольда Гушкі робяцца ўсё больш асэнсаванымі, свядомасць яго ўсё больш рэвалюцыянізуецца. Кудраўцаў.
2. толькі незак. Зал. да рэвалюцыянізаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
праясне́лы, ‑ая, ‑ае.
Які праяснеў, зрабіўся ясным. У праяснелым небе мігалі рэдкія зоркі, бралася на мароз. Сіняўскі. // Які стаў выразным, ясным (пра свядомасць). Гэтыя думкі, толькі больш праяснелыя, апанавалі .. [Барукова] зноў і цяпер, калі ён, змораны сонечным цяплом, пайшоў заснуць. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
просвети́тьI сов. (распространить знания) даць асве́ту (каму), адукава́ць; (развить сознание) прасвятлі́ць, разві́ць свядо́масць (усведамле́нне, разуме́нне); (обучить) навучы́ць; см. просвеща́ть.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
памуці́цца, ‑муціцца; зак.
1. Зрабіцца мутным (у 1, 2 знач.), страціць празрыстасць; памутнець (у 1 знач.). // Стаць мутным, прыняць неасэнсаваны выраз, пацямнець (пра вочы). / у безас. ужыв. Ад болю ўваччу памуцілася. Беразняк.
2. перан. Страціць яснасць, зацямніцца (пра свядомасць, розум і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
азары́цца, ‑рыцца; зак.
1. Ярка асвяціцца; стаць агністым. Усё навокал азарылася веснавым святлом. □ Неяк адразу ноч азарылася чырвоным полымем, а над ім падымаўся ўгору дым. Асіпенка.
2. перан. Ажывіцца, павесялець. Твар азарыўся радасцю.
3. Нечакана праясніцца ад думкі, здагадкі (пра свядомасць, розум).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)