разуме́нне, -я, н.
1. гл. разумець.
2. Здольнасць спасцігаць розумам змест. сэнс, значэнне чаго-н.
Р. законаў прыроды.
3. Пэўнае вытлумачэнне чаго-н.
Правільнае р. значэння слова.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ся́бар, -бра, мн. сябры́, -бро́ў, м.
1. Той, хто звязаны з кім-н. сяброўствам.
Мой найлепшы с.
2. чаго. Прыхільнік, абаронца.
Сябры прыроды.
|| прым. сябро́ўскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
запаве́днік, -а, мн. -і, -аў, м.
Запаведнае месца, дзе зберагаюцца і захоўваюцца рэдкія і каштоўныя расліны, жывёлы, унікальныя ўчасткі прыроды, культурныя каштоўнасці і пад.
Бярэзінскі з.
Бабровы з.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
татэ́м, -а, мн. -ы, -аў, м.
У першабытным грамадстве: жывёла, з’ява прыроды, расліна ці прадмет, якія лічацца родапачынальнікамі племені і служаць аб’ектам рэлігійнага пакланення.
|| прым. татэ́мны, -ая,-ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыродазна́ўчы, ‑ая, ‑ае.
Звязаны з вывучэннем прыроды. Прыродазнаўчыя навукі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
экзаты́чнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць экзатычнага. Экзатычнасць прыроды. Экзатычнасць касцюма.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
іды́лія, -і, ж.
1. Невялікі літаратурны твор, у якім ідэалізавана паказваецца вясковы побыт на ўлонні прыроды.
2. перан. Спакойнае, нічым не засмучанае, шчаслівае існаванне (іран.).
|| прым. ідылі́чны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спахмурне́лы, -ая, -ае.
1. Пра з’явы прыроды: які зрабіўся хмурным, змрочным.
Спахмурнелае неба.
2. перан. Які стаў сумным, маркотным (пра чалавека, яго твар).
С. твар.
|| наз. спахмурне́ласць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыро́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
1. Усё існае на зямлі, не створанае дзейнасцю чалавека; увесь свет у разнастайнасці яго форм. Законы прыроды. Пераўтварэнне прыроды. З’явы прыроды. □ Нейкі няўлоўны подых блізкай восені ўжо адчуваўся ў прыродзе. С. Александровіч. Бацька працаваў прарабам па лесасплаву і лесанарыхтоўках і навучыў мяне любіць прыроду. Агняцвет. // Сукупнасць асаблівасцей якой‑н. мясцовасці (рэльеф, раслінны і жывёльны свет, кліматычныя ўмовы і пад.). Сібірская прырода. Паўднёвая прырода. □ [Алена] зразумела яго захапленне дзівоснай прыродай Урала. Шамякін. // Разм. Мясцовасць па-за горадам. Выехаць на прыроду.
2. Сукупнасць, асноўныя якасці, уласцівасці каго‑, чаго‑н. Прырода атама. Чалавечая прырода. Прырода сацыялістычнага ладу. □ Ужо такая і ёсць прырода ў савецкай машыны, што любіць гэта машына прастор. Брыль. // Паходжанне. Прырода маланкі. Вірусная прырода захворвання.
•••
Ад прыроды, з прыроды — ад нараджэння, з пачатку існавання. Ад прыроды слабахарактарны, ..[Юрка] толькі пазіраў на Ніну і паціскаў у недаўменні плячамі. Ермаловіч. З прыроды Не дадзена яму [жуку] адчуць у мёдзе смак, Таму ён і не хваліць мёду. Корбан.
Гульня прыроды гл. гульня.
Мёртвая прырода — неарганічны свет (не жывёльны і не раслінны).
На лоне прыроды гл. лона.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазнава́льнасць, ‑і, ж.
Даступнасць пазнанню (у 2 знач.). Пазнавальнасць прыроды.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)