спапяле́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
1. Ператварыць у попел; сатлець, згарэць. Здавалася, што ўсё спапялее, згарыць ад гэтакай гарачыні. Сабаленка. // перан. Набыць колер попелу. Твар .. [Кідалы], звычайна чырвоны, задаволены, спапялеў. Шамякін. Зоры на небе спапялелі, дзённае святло цадзілася зверху. Чорны.
2. Тлеючы, ператварыцца ў попел, парахню; згніць. Іржа згрызе жалеза, струхлеюць каменныя сцены, косці ворагаў яго спапялеюць у зямлі, а .. [Захар] будзе жыць. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Папялі́сты ’які мае колер попелу’ (ТСБМ), папяля́сты ’тс’ (Гарэц., Мал.). Да попел (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
спапяле́лы, ‑ая, ‑ае.
Які ператварыўся ў попел. Ляжалі спапялелыя руіны, і цяжкі, прыгорклы, агідны пах ішоў ад іх. Самуйлёнак. // перан. Які набыў колер попелу; шэры.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
павыграба́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Выграбці ўсё, многае. Павыграбаць попел з топак. Тхары павыграбалі норы. □ Белапалякі павыграбалі з усіх засекаў збажыну, пазабіралі добрых коней. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вуго́льчык, ‑а, м.
Памянш.-ласк. да вугаль (у 2 знач.); вугельчык. [Лукаш] прыкленчыў, нахіліўся да агню, узяў вугольчык, здзьмухнуў з яго попел і палажыў у люльку. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
папяле́ць, ‑ее; незак.
1. Разм. Ператварацца ў попел. Сам горад папялеў у агні. Баранавых.
2. Набываць колер попелу. Ужо і зоры ночы позняга лета папялець сталі. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спапялёны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад спапяліць.
2. у знач. прым. Спалены дашчэнту, ператвораны ў попел. І каміны званамі звоняць на месцы спапялёных хат. Прыходзька.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́грабці, ‑грабу, ‑грабеш, ‑грабе; пр. выграб, ‑бла; заг. выграбі; зак., што.
Грабучы, дастаць, перамясціць што‑н. сыпкае. Выграбці попел з печы. // Грабучы, рыючы, утварыць паглыбленне. Выграбці ямку, нару.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Плаймо́, пляймо ’пляма’ (беш., Нар. сл.) — у выніку кантамінацыі лексем пляма і лагаю (гл. латюі) пры ад’ідэацыі балтыйскіх слоў: літ. plėnys ’попел’, прус. plejnis ’белы попел на жары (вуголлі)’. У польск. plama, з якога паходзіць бел. пляма, зліліся ст.-польск. plana ’загана’, ’дыятэз’ і (медыцыне^) plana ’чырвоная (агністая) пляма на скуры (ад хваробы)’, якое з ням. Flamme < лац. flamrna < jlagma < jlagräre ’гарэць’ (Банькоўскі, 2, 597; Брукнер, 417).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пры́сак, ‑ску, м.
Гарачы, распалены попел. Восеньская радасць маленства — дым сцелецца над шэрым полем, а ў прыску, зразумела, пячэцца бульба. Брыль. [Чайнікі] хутка весела заляпалі крышкамі, гасячы пад сабою шыпучы прысак і жар. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)