боево́й в разн. знач. баявы́;
боево́й патро́н воен. баявы́ патро́н;
боево́й поря́док воен. баявы́ пара́дак;
боева́я гото́вность воен. баява́я гато́ўнасць;
боево́й това́рищ воен. баявы́ тава́рыш;
боево́й па́рень разг. баявы́ хло́пец;
◊
боево́е креще́ние воен. баяво́е хрышчэ́нне.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
казённік, ‑а, м.
Разм. Тое, што і казённая частка (гл. частка). З рулі вінтоўкі яшчэ не выкурыўся дым ад першага стрэлу, як Свістуноў даслаў у казённік ствала другі патрон і яшчэ раз стрэліў. Паўлаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зарадзі́ць², -аджу́, -а́дзіш, -а́дзіць; -а́джаны; зак., што.
1. Уставіць зарад (у 1 знач.), патрон у што-н.
З. стрэльбу.
З. гармату.
2. Увесці электрычны зарад (у 2 знач.).
З. электрычную батарэю.
3. Падрыхтаваць да дзеяння, уставіўшы што-н., заправіўшы чым-н.
З. вогнетушыцель.
|| незак. зараджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. зараджа́нне, -я, н. і зара́дка, -і, ДМ -дцы, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
баявы́ в разн. знач. боево́й;
б. патро́н — боево́й патро́н;
б. пара́дак — боево́й поря́док;
б. тава́рыш — боево́й това́рищ;
б. хло́пец — боево́й па́рень;
~вая тэ́ма — боева́я те́ма;
○ ~ва́я гало́ўка — боева́я голо́вка;
~ва́я — спружы́на боева́я пружи́на;
б. лісто́к — боево́й листо́к;
◊ ~во́е хрышчэ́нне — боево́е креще́ние
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
набо́й, ‑ю, м.
1. Зарад пораху са шротам, карцеччу або куляй для паляўнічай стрэльбы; патрон з такім зарадам. Дзед Піліп узяў сваю двухстволку, праверыў набоі і павесіў над самым ложкам. Ваданосаў. [Бацька] выбраў сыну стрэльбу і сам набіў тры набоі на качак. Караткевіч. // Зарад шроту, карцечы і пад. Дзік ходу, а паляўнічыя яшчэ па набат ў бакі ўсадзілі яму. Пальчэўскі.
2. Уст. Баявы снарад, патрон і пад. — Трос акопы, ірваў целы Гарматы набой. Куляшоў. Сярод .. [нямецкіх] танкаў пачалі рвацца набоі з артылерыі, якая абазвалася з горада. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ружэ́йны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да ружжа. З самай раніцы ўсё кругом напоўнілася громам артылерыі і кулямётна-ружэйнай страляніны. М. Ткачоў. // Прызначаны для ружжа. Ружэйны патрон. Ружэйнае масла.
2. Які праводзіцца з ружжом. Ружэйны прыём.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Рачны́ ’самаўпэўнены’ (Сцяшк. Сл.), ’самаўладны’: ot bez panou̯ nasz akonam jak raczny stau̯ (Арх. Федар.), ’нахабны’: які ты рачны, слова ні дасі сказаць (Сцяц.) рачны ’ганарлівы’ (тс). Відаць да *rekti ’сказаць’ (гл. рэкнуць), магчыма, пад уплывам польск. rzeczny ’істотны, сапраўдны’, параўн. rzecznik ’выканаўца, патрон, пракурор’ (гл. Длугаш-Курчабова, 451), укр. речни́к ’аратар’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дасла́ць 1, дашлю, дашлеш, дашле; дашлём, дашляце; зак., каго-што.
1. Паслаць, выслаць недасланае. Даслаць пераводам астатнюю частку грошай.
2. Прасунуць, падаць (патрон, снарад і пад.) у пэўнае месца. Даслаць патрон у патроннік.
3. Разм. Паслаць што‑н. для перадачы, уручэння каму‑н.; прыслаць. Даслаць цыркуляр. Даслаць пісьмо. // Накіраваць каго‑н. куды‑н. з якой‑н. мэтай. Цяжка было б [Баніфацыю], каб Мікалайчык не даслаў дапамогу ў асобе нейкага Смілгі. Чарнышэвіч. [Анісім] доўга угаворваў .. [Веру] супакоіцца, абяцаў у самы бліжэйшы час даслаць сватоў. Сачанка.
дасла́ць 2, ‑сцялю, ‑сцелеш, ‑сцеле; зак., што.
Скончыць слаць; паслаць да канца ці да якога‑н. месца. Даслаць лён.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шчаўчо́к, ‑чка, м.
1. Рэзкі, кароткі, адрывісты гук, які ўтвараецца пры рэзкім сутыкненні, рабоце механізма і пад. Сухі, ледзь чутны шчаўчок пачуўся ў пакоі — патрон даў асечку. Лупсякоў.
2. Тое, што і пстрычка. Ад шчаўчка пігмея ляцяць тарчма, Паўзуны, бяскрылае зло, Накіп людская, свінушнік, карчма, Эстэцкіх гадзін, кубло. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
укруці́ць, -ручу́, -ру́ціш, -ру́ціць; -ру́чаны; зак.
1. што ў што. Круцячы, уставіць.
У. лямпачку ў патрон.
2. каго-што ў што. Захутаць, завінуць.
У. дзіця ў коўдру.
У. каўбасу ў паперу.
3. што. Убавіць, прыкруціць што-н.
У. кнот у лямпе.
4. што ў што. Уматаць у што-н.
У. канец вяроўкі ў кола.
5. што. Махлюючы, прысвоіць, не аддаць чаго-н. узятага, пазычанага (разм.).
У. дваццаць пяць рублёў.
|| незак. укру́чваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)