неадкла́дны, ‑ая, ‑ае.
Які нельга адкласці; тэрміновы. Шаманскі пераканаўся, што першай і неадкладнай задачай з’яўляецца ўмацаванне дысцыпліны, павышэнне працоўнай актыўнасці. Дуброўскі. // Які ажыццяўляецца без затрымкі, адразу. Неадкладная дапамога.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лаж, ‑у, м.
Спец. Павышэнне рыначнага курсу грашовых знакаў, каштоўных папер і вэксаляў у параўнанні з іх намінальнай вартасцю; розніца, якая бярэцца пры размене адной манеты на другую.
[Ад іт. laggio.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ажыята́ж, ‑у, м.
1. Штучнае, спекулятыўнае павышэнне ці паніжэнне курсу біржавых папер або цэн на тавары ў капіталістычным грамадстве з мэтай атрымання прыбытку.
2. Тое, што і ажытацыя.
[Фр. agiotage.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
радыёуніверсітэ́т, ‑а, М ‑тэце, м.
Сістэматычныя перадачы па радыё (лекцыі, кансультацыі, гутаркі), якія маюць на мэце павышэнне ведаў у пэўнай галіне і разлічаны на пастаянных слухачоў. Радыёуніверсітэт культуры.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэто́рсія, ‑і, ж.
Абмежавальныя меры (павышэнне таможных пошлін, адмаўленне ў допуску на сваю тэрыторыю чужаземцаў і пад.) адной дзяржавы ў адказ на аналагічныя дзеянні другой дзяржавы з мэтай прымусіць апошнюю адмовіцца ад іх.
[Лац. retorsio.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ру́хацца, -аюся, -аешся, -аецца; незак.
1. Знаходзіцца ў руху, перамяшчацца.
Войскі рухаліся на захад.
Р. па службе (атрымліваць павышэнне). Справа не рухаецца (стаіць на месцы).
2. Рушыцца з месца, адпраўляцца.
Р. ў дарогу.
3. Варушыцца (у 1 знач.), мяняць становішча цела.
Сядзець, не рухаючыся.
Ногі не рухаюцца (не можа ступіць, ісці хто-н.).
|| прым. ру́хальны, -ая, -ае (да 3 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паляпшэнне, удасканаленне; адштукоўка (разм.); павышэнне, шліфоўка (перан.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Жале́зка ’чыгунка’ (пераважна ў мове партызан у 1941–1945 гг., ТСБМ). Рус. кіраўск. желе́зка ’тс’ (СРНГ). Утворана на базе спалучэння жалезная дарога ў выніку кандэнсацыі пры дапамозе суфікса ‑к‑а; параўн. чыгунны шлях > чыгу́нка і г. д. (Ісачанка, Slavia, 27, 1958, 338). Магчыма разглядаць і як павышэнне актыўнасці слова, якое існавала яшчэ ў XIX ст., але магчыма новаўтварэнне. Уст. жале́зніца ’чыгунка’ (1881 г.) з укр. уст. желізниця (Жэлях.) ці залізни́ця (Гіст. лекс., 261). Параўн. у Коласа («На ростанях») жалязняк ’чыгуначнік’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
рэ́зкі, -ая, -ае.
1. Які праяўляецца з вялікай сілай, вастрынёй.
Р. вецер.
Рэзкія болі.
2. Раптоўны і вельмі значны.
Рэзкае павышэнне паспяховасці навучэнцаў.
Рэзкае пахаладанне.
3. Занадта моцны.
Р. крык.
Р. пах.
Рэзкае святло.
4. Пазбаўлены мяккасці, плаўнасці, парывісты.
Рэзкія рухі.
5. Які вызначаецца выразнымі абрысамі, не расплыўчаты.
Рэзкія лініі.
Рэзкія рысы твару.
6. Прамы і жорсткі, востры.
Рэзкая крытыка.
Рэзкія словы.
Р. соус.
|| наз. рэ́зкасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аспе́кт, ‑у, М ‑кце, м.
Кніжн. Пункт погляду, з якога разглядаюцца прадметы, паняцце з’явы; разуменне чаго‑н. у пэўнай плоскасці. Другі важны аспект у рабоце з чалавекам — павышэнне яго сацыяльная, грамадзянскай адказнасці, усталяванне пачуцця дысцыпліны, высокай культуры ў працы. Машэраў. Але прырода ў Коласа, паэта-селяніна, не толькі прадмет любавання, яна, калі хочаце, мае сацыяльны аспект. Навуменка.
[Ад лац. aspectus — погляд.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)