сы́паць несов., прям., перен. сы́пать;

с. жы́та ў мяшо́к — сы́пать рожь в мешо́к;

снег сы́пле — снег сы́плет;

ён шпа́рка сы́паў сло́вамі — он бы́стро сы́пал слова́ми;

сып скарэ́й дадо́му!разг., фам. сыпь скоре́й (поскоре́е) домо́й!;

с. бі́сер пе́рад сві́ннямімета́ть би́сер пе́ред сви́ньями;

с. соль на ра́ны — сы́пать соль на ра́ны

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Намёт1 ’вельмі тонкае палатно ў два ніты з каляровымі палоскамі па баках’ (докш., Янк. Мат.), ’абрадавы ручнік (даматаны’) (ветк., Мат. Гом.; чэрв., Сл. ПЗБ), кавалак тонкага кужэльнага палатна, які жанчыны абмотвалі вакол галавы’ (чэрв., пухав., калінк., Сл. ПЗБ), ст.-бел. наметь (XVI–XVII стст.) ’шацёр’, укр. намет, наміт ’шацёр, палатка’, рус. намёт ’сховішча, навес, шацёр’, польск. namiot ’палатка, шацёр, полаг’. Старабеларускае слова лічыцца запазычаннем з польскай (Жураўскі, SOr, 1961, 1, 40); адносна абрадавага ручніка і накрыцця галавы замужніх жанчын гэта меркаванне цяжка было б прыняць, паколькі ў польск. мове для слова namiot такіх значэнняў не фіксуецца. Фасмер (3, 41) прымае самастойнае развіццё ад на і метать, аспрэчваючы больш раннюю этымалогію, якая выводзіць усходнеславянскае і польскае слова ў значэнні ’шацёр’ з іран., афган, namd ’лямец’. Літ. nuometas ’накрыццё галавы з тонкага палатна’. Буга (Rinkt., 2, 502) лічыць запазычаннем з усходнеславянскіх моў. Пра магчымасць самастойнага ўтварэння слова намёт сведчыць наяўнасць аманімічных форм ад мятаць, напр., намёт ’кошык на рыбу’ (Бяльк.), ’падатак’ (Нас.), рус. намёт ’паветка’, ’капна’ і інш. Гл. наметка і.

Намёт2 ’гурба, сумёт’ (Юрч. СНС), рус. намёт ’тс’. Да мне- ці (гл.), намятиць, параўн. таксама на́мець ’тс’ (ТС).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

свинья́ прям., перен. свіння́, -нні́ ж.;

подложи́ть свинью́ падлажы́ць свінню́;

понима́ть, как свинья́ в апельси́нах зна́цца (разбіра́цца), як свіння́ на саладзі́нах;

мета́ть би́сер пе́ред свиньями сы́паць бі́сер (пе́рлы) пе́рад сві́ннямі;

кабы́ свинье́ рога́, всех бы со́ свету сжила́ посл. каб свінні́ ро́гі, не сышла́ б з даро́гі;

свинье не до порося́т, ко́ли саму́ на ого́нь таща́т посл. не да парася́т, калі́ свінню́ сма́ляць;

посади́ свинью́ за стол — она́ и но́ги на стол посл. пасадзі́ свінню́ за стол — яна́ і но́гі на стол;

гусь свинье́ не това́рищ посл. мядзве́дзь каро́ве не брат; воўк саба́ку не радня́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

свіння́ ж., прям., перен. свинья́;

дзі́кая с. — ди́кий каба́н; вепрь;

падлажы́ць ~нню́ — подложи́ть свинью́;

зна́цца (разбіра́цца), як с. на саладзі́нах — понима́ть (разбира́ться) как свинья́ в апельси́нах;

каб ~нні́ ро́гі, не сышла́ б з даро́гіпосл. ка́бы свинье́ рога́, всех бы со све́ту сжила́;

~нні́ не да парася́т, калі́ яе́ сма́ляцьпосл. свинье́ не до порося́т, когда́ её паля́т;

пасадзі́ ~нню́ за стол — яна́ і но́гі на столпосл. посади́ свинью́ за стол — она́ и но́ги на стол;

гусь ~нні́ не тава́рышпосл. гусь свинье́ не това́рищ;

сы́паць пе́рлы (бі́сер) пе́рад ~ння́міпогов. мета́ть би́сер пе́ред сви́ньями;

лі́шняга і ~нні не яду́цьпогов. ли́шнего и сви́ньи не едя́т;

не дай бог ~нні́ рогпосл. бодли́вой коро́ве бог рог не даёт

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кла́сці несов.

1. в разн. знач. класть; (помещать — ещё) укла́дывать;

к. кні́гі на палі́цу — класть кни́ги на по́лку;

к. рэ́чы ў чамада́н — класть (укла́дывать) ве́щи в чемода́н;

к. фа́рбу на сце́ны — класть кра́ску на сте́ны;

к. ка́шу ў тале́рку — класть ка́шу в таре́лку;

к. гро́шы на кні́жку — класть де́ньги на кни́жку;

к. цэ́глу — класть кирпи́ч;

к. хво́рага ў бальні́цу — класть больно́го в больни́цу;

2. (яйца) класть, откла́дывать; (икру — ещё) мета́ть;

3. (пол) настила́ть, мости́ть;

4. (спать) укла́дывать;

к. дзіця́ спаць — укла́дывать ребёнка спать;

5.: к. ко́пы скла́дывать в ко́пны; копни́ть;

6. разг. (запрет, арест) накла́дывать;

7. раскла́дывать;

к. аго́нь — раскла́дывать ого́нь (костёр);

к. ў асно́ву — класть в основу;

к. на му́зыку — класть на му́зыку;

к. адбі́так — класть отпеча́ток;

к. ў рот — класть в рот;

к. пача́так — класть нача́ло;

к. сі́лы — класть си́лы;

к. пад сукно́ — класть под сукно́;

к. на абе́дзве лапа́ткі — класть на о́бе лопа́тки;

па́льца ў рот не кладзі́ — (каму) па́льца в рот не клади́ (кому);

хоць у дамаві́ну (труну́) кладзі́ — хоть в гроб клади́;

хоць ты ў ву́ха кладзі́ — как шёлковый;

к. зу́бы на палі́цу — класть зу́бы на по́лку

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дава́ць несов.

1. в разн. знач. дава́ть; (что-л. в чьё-л. распоряжение — ещё) предоставля́ть; (доставлять как результат — ещё) приноси́ть; (плату — ещё) назнача́ть; (преподносить — ещё) подноси́ть; (вводить в действие — ещё) открыва́ть;

2. (што) подверга́ть (чему);

1, 2 см. даць;

3. в повелительной форме ед. или мн. дава́й, дава́йте;

дава́й згуля́ем у ша́хматы — дава́й сыгра́ем в ша́хматы;

не д. спу́ску — не давать спу́ска (спу́ску);

д. на паве́р — дава́ть в долг;

не д. ве́ры — (каму, чаму) не ве́рить (кому, чему);

д. (біць) у нос — разби́ть, бить в нос;

бы́ту не д. — не дава́ть поко́я;

вача́м ве́ры не д. — глаза́м свои́м не ве́рить;

не д. жыцця́ — жи́зни не дава́ть;

не д. кро́ку ступі́ць — не дава́ть ша́гу сде́лать;

не д. лі́тасці — не дава́ть поща́ды;

не д. прахо́ду — не давать прохо́да (прохо́ду);

д. наганя́й — дава́ть нагоня́й; мы́лить ше́ю;

д. перуно́ўмета́ть гро́мы и мо́лнии;

д. адбо́й — дава́ть отбо́й;

д. во́лю — (каму) дава́ть во́лю (кому), потака́ть (кому);

д. во́лю рука́м — дава́ть во́лю рука́м;

д. га́ньбу — находи́ть поро́к; признава́ть него́дным;

ла́ўры (чые) спаць не даю́ць — ла́вры (чьи) спать не даю́т;

не д. хо́ду — (каму) не дава́ть хо́ду (кому);

б’юць і пла́каць не даю́цьпогов. бьют и пла́кать не даю́т

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)