браняно́сец, ‑носца, м.
1. Вялікі браніраваны ваенны карабель з магутнай артылерыяй на борце. Браняносец «Пацёмкін». □ Сёмка-матрос, жартуючы, назваў параход браняносцам. Лынькоў.
2. Млекакормячая жывёліна, накрытая рагавым панцырам з акасцянелых скурных шчыткоў (водзіцца ў Паўднёвай і Цэнтральнай Амерыцы).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Марына́рка ’цёплае, кароткае паліто’ (Сцяшк.), ’світка, якая апранаецца на кажух’ (Жд. 1), ’пінжак’ (Касп., Яруш.), ’пінжак, каптан з даматканага сукна’ (Сл. ПЗБ; навагр., Нар. сл.; Сл. Брэс.). З польск. marynarka ’тс’ < marynara ’кароткая куртка без таліі’ < marynarz ’матрос’ (Варш. сл., 2, 891; Кюнэ, 76).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
чырванафло́цец, ‑флотца, м.
Воінскае званне радавога саставу Ваенна-Марскіх Сіл СССР з 1935 да 1946 г., калі яно было заменена званнем «матрос». Калі б ведалі дзяўчаты. Што за служба ў іхніх хлопцаў, У адважных, слаўных хлопцаў — Маракоў-чырванафлотцаў. Гілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
схо́дні, ‑яў; адз. сходня, ‑і, ж.
Разм. Тое, што і сходы. Катэр стаіць напроці старых вязаў, і па сходнях бягуць, спяшаючыся, на паром людзі. Савіцкі. Усеўся [Іван] на халодных бетонных сходнях ганка і стаў чакаць. Дуброўскі. Матрос клаў доўгую сходню паміж бортам і берагам. Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ма́чтавы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да мачты. Мачтавы ліхтар.
2. З якога робяць мачты. Мачтавы лес. □ Пушча — гэта плямёны асілкаў-дубоў, Што сышліся на вечныя сходкі дуброў; Гэта мачтавых сосен бары-гушчары, Цёмны лог, дзе пасуцца дзікі і зубры. Куляшоў.
мачтавы́, ‑о́га, м.
Матрос, які нясе службу на мачце.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ма́йткі, ма́йткы, ма́йтке ’нагавіцы’ (Грыг., Федар. 6, Жд. 1, Нік., Оч.; віц., Шн. 3, Касп., шчуч., З нар. сл.; астрав., гродз., слуц., ДАБМ, к. 326), ’споднія штаны, пераважна з трыкатажу’ (Сцяц.; навагр. З нар. сл.), ’верхнія мужчынскія штаны’ (гродз., Сл. ПЗБ), ’жаночыя трусы’ (драг., КЭС, З нар. сл.). Запазычана з польск. majtki ’панталоны, трыко’, ’трусы’, ’штонікі’ < majtek ’матрос’ < гал. maat, maatje (Брукнер, 318). Гл. таксама ма́еткі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сігна́льшчык, ‑а, ж.
1. Той, хто падае і прымае якія‑н. сігналы. Партызаны-сігнальшчыкі.. спецыяльна былі выстаўлены ўсцяж усёй седлавіны дарогі. М. Ткачоў. Пакуль калгаснікі запаўнялі бак рассявальнага апарата, лётчык праводзіў інструктаж сігнальшчыкаў. Стаховіч.
2. Матрос ці старшына, які вядзе назіранне за морам і паветранай прасторай і прымае і перадае сігналы. Дакладна працуе сігнальшчык — У мора выходзіць тральшчык. Лось.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
статья́ ж.
1. (небольшое сочинение) арты́кул, -ла м.;
газе́тная статья́ газе́тны арты́кул;
2. (глава, раздел) арты́кул, -ла м.;
сосла́ться на статью́ зако́на спасла́цца на арты́кул зако́на;
3. бухг. арты́кул, -ла м.; (источник) крыні́ца, -цы ж.;
статья́ дохо́да фин. крыні́ца дахо́ду;
расхо́дная статья́ расхо́дны арты́кул;
4. (разряд) стацця́, -цці́ ж.;
матро́с пе́рвой статьи́ матро́с пе́ршай стацці́;
◊
по всем статья́м круго́м; па ўсіх пу́нктах.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вая́ка, ‑і, м.
Разм. Воін, баец; салдат. Вунь чорны слуп-маяк, Там тысячы сыноў, Там тысячы ваяк Заснулі вечным сном. Пушча. На гэты ж пясок упаў Сёмка-матрос, камандзір партызанскіх атрадаў, слаўны ваяка і бальшавік... Лынькоў. // Іран., пагард. Той, хто не апраўдвае звання воіна, байца. Карп паклаў сваю жылістую руку на руку паліцэйскага, загадаў спакойна, але сурова: — Пакладзі дзіця! Ваяка! Шамякін. // перан. Іран., жарт. Задзіра, забіяка. — А ты бо вельмі ваяка, — кажа.. [бабуля Толіку]. — Ну, не плач. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кармавы́ 1, ‑ая, ‑ое.
Які мае адносіны да корму. Кармавая база. Кармавая вартасць сена. // Які служыць кормам, прыгодны для корму. Кармавыя буракі. Кармавыя травы. // у знач. наз. кармавы́я, ‑ых. Кармавыя культуры. Мяркуецца пачаць асушку балота пад пасевы кармавых. Дуброўскі.
•••
Кармавыя дрожджы гл. дрожджы.
кармавы́ 2, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае адносіны да кармы, знаходзіцца на карме. Кармавая частка судна. Кармавое вясло. Кармавы флаг.
2. у знач. наз. кармавы́, ‑ога, м. Матрос, які працуе на карме; рулявы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)