◎ Карбо́ўка ’драўляны зубчасты валік або кольца для ціснення штрыхоў на сырым посудзе’ (Крыв., Вяр.), да карбаваць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
а́нкер, ‑а, м.
1. Прыстасаванне ў гадзіннікавым механізме, якое звязвае хадавое кольца з маятнікам і забяспечвае раўнамернасць ходу гадзінніка.
2. Металічная дэталь, якая служыць для змацавання састаўных частак збудаванняў, машын.
[Ням. Anker.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
звяно́, -а́, мн. звёны і (з ліч. 2, 3, 4) звяны́, звёнаў, н.
1. Кольца, якое з’яўляецца састаўной часткай ланцуга.
2. перан. Састаўная частка чаго-н., якога-н. цэлага.
Асноўнае з. вытворчасці.
3. Невялікая арганізацыйная ячэйка або воінскае падраздзяленне.
Піянерскае з.
Паляводчае з.
З. самалётаў.
|| прым. звеннявы́, -а́я, -о́е (да 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бу́гель, ‑я, м.
1. Жалезнае кольца, акоўка, якая служыць для ўмацавання мачтаў, сваяў або для сувязі іх састаўных частак.
2. Частка токапрыёмніка ў трамваі, тралейбусе, электрапоездзе, якая слізгае па кантактным провадзе.
[Гал. beugel.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Рэ́хва ’жалезны абруч, які наганяецца на драўляную калодку кола’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Бяльк., Касп., Нас., Скарбы, Сцяц., Шат.), ры́хва ’тс’ (Нар. словатв.), ’жалезны абруч; шайба, якая закручваецца на канцы восі; кольца, якім змацоўваюць часткі ў прыладах працы’ (Сл. ПЗБ), ’кольца, якім прымацоўваецца каса да касся’ (Сцяшк. МГ, Янк. Мат.), ’кальцо для замацавання шпулькі ў калаўроце; невялікі жалезны абруч, які надзяецца на слуп і на вароты, каб іх зачыніць’ (Шатал.), рэ́хвіна ’рэхва’ (ушац., Нар. лекс.), рэ́квачка ’металічнае кольца якое прымацоўвае касу да касся’ (ЖНС), ’кольца (на грабільне)’ (Сцяц.), рэ́квачка ’жалезная пятля прымацоўваць аглоблі да саней’ (Сцяшк. Сл.), ра́хва, ри́хва, ра́фы ’тс’ (Маслен.); сюды ж рэ́хва ’дурань’ (Жд. 3, Сцяц.). Ст.-бел. рефа (рефъ, рехва, рыфа) ’вобад’ < ст.-польск. refa, ryfa ’тс’ < ням. Reif ’вобад, абруч’ (Булыка, Лекс. запазыч., 120). Формы ори́хва, горе́хва, орехоўкі ’тс’ (Маслен.) паўсталі з несвядомага імкнення адаптаваць, зрабіць зразумелым чужое слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ба́нька 1, ‑і, ДМ ‑ньцы; Р мн. ‑нек; ж.
Шырокае металічнае кольца для прымацавання касы да касся. У сенцах Анішчык пугаўём выкочвае з-пад ложка баньку ад касы. Мурашка.
ба́нька 2,
гл. банькі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абру́ч, ‑а, м.
1. Металічная ці драўляная кольцападобная пласціна, якая набіваецца на бочкі, падушкі і пад. Стары Гарась, як помніць Даша, заўсёды стругаў пад паветкай клёпкі, гулка грымеў на ўсе суседскія двары вочкамі і кубкамі, наганяючы на іх то лазовыя, то арэхавыя абручы. Ракітны.
2. Гімнастычная прылада. Рабіць практыкаванні з абручом. // Кольца, якое дзеці качаюць пры дапамозе загнутага дроціка. Вуліца, звінела ад абручоў, за якімі заняліся па тратуарах шустрыя малыя хлапчукі. Якімовіч.
3. Жаночае ўпрыгожанне — кольца, якое надзяецца на галаву. Залаты абруч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пато́ркаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Разм. Торкаць некаторы час; торкнуць некалькі разоў у што‑н. Асцярожная, нават і пашча, .. [плотка] спачатку паторкае крошку, нібы заігрываючы з рыбаком. Брыль. Паглядзела [Мілечка], паторкала пальчыкам у кольца валасоў на лбе. Пянкрат.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Краж ’ланцуг невысокіх гор’ (ТСБМ), ’камель, цурбан’ (Сл. паўн.-зах.). Укр. кряж ’пагорак’, ст.-рус. кряжь ’брус’. Да kręžь, якое з’яўляецца аблаўтным варыянтам да krǫgъ ’круг, кольца’ (Фасмер, 2, 391).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
во́бад, ‑а, М ‑дзе; мн. абады, ‑оў; м.
1. Вонкавая частка кола, на якую нацягваецца шына. Ахметка прыцягнуў вобад ад веласіпеднага кола і маленькі барабан з бразготкамі. Даніленка.
2. Частка некаторых прадметаў у выглядзе кольца, авала. Вобад блока. Вобад тэніснай ракеткі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)