на́ціск, -ку м.

1. нажи́м, нажима́ние ср., нада́вливание ср.; см. націска́ць 1;

2. нажи́м, давле́ние ср.;

зрабі́ць н. на каго́-не́будзь — оказа́ть нажи́м (давле́ние) на кого́-л.;

пад ~кам абста́він — под давле́нием обстоя́тельств;

3. (движение, направленное на кого-, что-л.) на́тиск;

стры́мліваць н. нато́ўпу — сде́рживать на́тиск толпы́;

4. нажи́м;

піса́ць з ~кам — писа́ть с нажи́мом;

5. ударе́ние ср., нажи́м;

сказа́ць з ~кам — сказа́ть с ударе́нием (нажи́мом);

6. лингв. ударе́ние ср.;

паста́віць н. — поста́вить ударе́ние;

○ узыхо́дны н. — восходя́щее ударе́ние;

сыхо́дны н. — нисходя́щее ударе́ние

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ Мызг ’мозг’ (Дразд.), Мыэок ’тс’ (кам., КЭС). Да мозг (гл.). Пераход о (у закрытых складах) > ы — характэрная з’ява некаторых палескіх гаворак.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Прыстасава́ць ’зрабіць прыгодным, прымасціць, прыладзіць, прымеркаваць’ (ТСБМ), прыстасова́ты ’тс’ (кам., Жыв. НС). З польск. przystosować (się) ’прыспасобіць, прымяніць’. Гл. яшчэ стасу́нкі.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ве́нік м. ве́ник;

◊ сядзе́ць як мыш пад ~кам — сиде́ть, затаи́в дыха́ние, сиде́ть ни жив ни мёртв;

(по́мніць) да но́вых ~каў — погов. (по́мнить) до но́вых ве́ников

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ *Пахаду́нка, кам. походу́нка ’склеп’ (Сл. Брэс.). Заходнепалескае. Да па‑ і ‑хаджаць хадзіць (гл.). Суфікс ‑ун‑к‑а (а не ‑упак, які ў ладунак, пакунак).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

по́зірк, -ку м. взгляд; взор;

◊ з пе́ршага ~ку — с пе́рвога взгля́да;

кі́нуць п. — бро́сить (ки́нуть) взгляд;

абве́сці ~кам — обвести́ взгля́дом (взо́ром);

скрыжава́ць ~кі — скрести́ть взгля́ды (взо́ры)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ Перапая́саны ’перавязаны вышытым ручніком’ (кам., Жыв. НС). Да пера- (гл.) і ’пажаць ’абвязваць поясам’, параўн. рус. пожать, ст.-слав. пояса™ ’тс’, макед. прапаіце ’падперазаць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

*Прыбэ́цкаць, прыбэ́цькаты ’прывесці’ (кам., Жыв. НС). Магчыма, звязана з прыбы́ць са зменай вакалізму кораня і суфіксальным афармленнем, абумоўленымі экспрэсіўнасцю ўжывання. Параўн. прыбрысці́ > прыбрэ́дка, гл. прыбро́дка.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Мы́льчык ’пояс паміж дзвюма кроквамі’ (кам., Нар. сл.; брэсц., Сл. Брэс.). У выніку кантамінацыі лексем мыч і вільчык (гл.): рэаліі, названыя імі, знаходзяцца блізка паміж сабой.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Прыцю́паць ’прыйсці павольна, па-старыкоўску’ (Янк. 2), прыцюпацца, пріцюпацца, пріцёпацца ’змарыцца ходзячы, здарожыцца’ (Нас.; мсцісл., З нар. сл.), прытіпатысь экспр. ’прыйсці’ (кам., Жыв. НС). Гл. цюпаць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)