замара́ть сов., разг.
1. (загрязнить) запэ́цкаць, мног. пазапэ́цкваць, забру́дзіць, мног. пазабру́джваць; замара́ць;
2. перен. (опозорить) запля́міць, зга́ньбіць, знясла́віць, замара́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
любі́мчык, ‑а, м.
1. Памянш.-ласк. да любімец. Віктар стаў любімчыкам партызан. У яго былі закаханыя ўсе нашы дзяўчаты. Карпюк.
2. Разм. Той, хто карыстаецца чыёй‑н. любоўю, апякунствам. каму аддаюць перавагу на шкоду іншым. [Іра:] — Вось ён ваш сынок, ваш любімчык! Я даўно казала, што ён зганьбіць усіх нас. Божа мой! Які сорам!.. А ўсё вінаваты вы. Абое вы! Бацькі! Патуралі, няньчыліся... Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запэ́цкаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
1. у што, чым і без дап. Забрудзіць, вымазаць. Максім запэцкаў рукі і гімнасцёрку ў ліпучую смалу. Шамякін. Барада за гэтыя дні адрасла, і здаецца, што гэта .. [Раман] твар свой нечым запэцкаў. Чорны.
2. перан. Зняславіць, зганьбіць. Маёй душы нікому не запэцкаць. Панчанка. А я ганарлівы, што ў палкіх гадах Імкненні свае не запэцкаў. Лявонны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Аба́да ’віна’ (Нас.), ст.-бел. обада з 1503 г. (Нас. гіст.) ’знеслаўленне, абражанне’ да об‑вада (Нас. гіст., 244); параўн. ст.-бел. обадити ’зняславіць, зганьбіць’ і обвадити ’тс’ (Нас. гіст.). Ст.-рус. обада ’паклёп’, паводле Фасмера, 3, 97, царкоўнаславянскага паходжання: ст.-слав. обадити ’абвінаваціць’. Параўн., аднак, серб.-харв. о̏беда ’абвінавачанне’, а таксама больш далёкае семантычна ўкр. (о)бада ’перашкода’ (Ёкль, AfslPh, 29, 29; Ільінскі, PF, 11, 184). Бел. обада, магчыма, праславянскі архаізм, што, звычайна, не выключае царкоўнаславянскага паходжання старарускіх форм.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
посрами́ть сов.
1. пасаро́міць, разг. пасарамаці́ць; (опозорить) зга́ньбіць, аганьбава́ць; знясла́віць, абнясла́віць;
посрами́ть озорника́ пасаро́міць (пасарамаці́ць) гарэ́зу;
2. (обличить) вы́крыць;
посрами́ть глупца́ вы́крыць ду́рня;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
знясла́віць, ‑слаўлю, ‑славіш, ‑славіць; зак., каго-што.
Распаўсюдзіць благія чуткі пра каго‑, што‑н.; зганьбіць, ачарніць. — Два гады кіраваў, стараўся, гаспадарку ладзіў, пра рэпутацыю дбаў, а тут ушчалося напасце. Зняславілі, зганьбілі, раскрытыкавалі... Быкаў. Яго, лепшага брыгадзіра, знялі з пасады, зняславілі на ўвесь калгас ды яшчэ ў раённай газеце распісалі. Б. Стральцоў. // Сваімі паводзінамі, учынкамі пазбавіць добрага імя; абняславіць. — Я табе аддала ўсё. А ты... зняславіў, насмяяўся... З дзіцем хочаш пакінуць? Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
позо́р м.
1. га́ньба, -бы ж.; (бесславие) нясла́ва, -вы ж.;
покры́ть кого́-л. позо́ром зга́ньбіць (знясла́віць) каго́-не́будзь;
удали́ться с позо́ром пайсці́ з га́ньбай;
2. (зрелище) уст. відо́вішча, -ча ср.;
◊
вы́ставить на позо́р вы́ставіць на пасме́шышча (на га́ньбу);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нанести́ сов.
1. в разн. знач. нане́сці, мног. панано́сіць, панано́шваць;
нанести́ книг нанесці́ (панано́сіць, панано́шваць) кніг;
ло́дку нанесло́ на мель ло́дку нане́сла на мель;
нанести́ на ка́рту нане́сці на ка́рту;
2. (причинить, сделать) нане́сці, прычыні́ць;
нанести́ ра́ну нане́сці ра́ну;
нанести́ уда́р нане́сці ўдар;
нанести́ уще́рб прычыні́ць (нане́сці) уро́н (шко́ду);
нанести́ убы́ток прычыні́ць стра́ту;
нанести́ оскорбле́ние абра́зіць (каго);
нанести́ бесче́стье знява́жыць го́нар (чый), знясла́віць (каго), аганьбава́ць (каго), зга́ньбіць (каго);
нанести́ пораже́ние нане́сці паражэ́нне;
нанести́ визи́т нане́сці візі́т (каму), наве́даць (каго).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)