Стату́т ‘кодэкс, звод законаў’, ‘звод правілаў, палажэнняў’ (ТСБМ, Стан., Гарэц.), ‘перашкода, супынак’ (Нас.), ста́тут ‘аснова дзейнасці арганізацыі, таварыства і інш.’ (Байк. і Некр.), ст.-бел. статутъ ‘кодэкс, звод законаў’. Запазычана праз польск. statut ‘тс’ (параўн.: “ustawy… łacińskim językiem pisane, statutami zowią”, Варш. сл., 6, 406) або непасрэдна з лац. statutum ‘правіла’, першапачаткова ‘тое, што ўстаноўлена’ (ад statuere ‘паставіць, учыніць’, роднаснага *stati, гл. стаць).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

механіцы́зм, ‑у, м.

Антыдыялектычны кірунак у філасофіі, які зводзіць усю разнастайнасць быцця да простых законаў механікі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

заканада́ўчы, ‑ая, ‑ае.

Звязаны з укладаннем і выданнем законаў. Заканадаўчая ўлада. Заканадаўчы орган. Заканадаўчы акт.

•••

Заканадаўчая ініцыятыва гл. ініцыятыва.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

закона... (а таксама закана...).

Першая састаўная частка складаных слоў, якая ўказвае на адносіны да закона, законаў, напрыклад: законапарадак, законапалажэнне.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

гідра́ўліка, ‑і, ДМ ‑ліцы, ж.

Навука аб законах раўнавагі і руху вадкасцей і спосабах практычнага прымянення гэтых законаў.

[Ад грэч. hydraulikós — вадзяны.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

звод², -у, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.

1. Зведзеныя ў адно цэлае і размешчаныя ў пэўнай паслядоўнасці звесткі, матэрыялы, тэксты.

З. законаў.

2. Выпуклае або крывалінейнае перакрыцце, якое злучае сцены, апоры якога-н. збудавання.

Каменны з.

Гатычны з.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пракурату́ра, ‑ы, ж.

Дзяржаўны орган, які ажыццяўляе нагляд за выкананнем законаў і падтрымлівае ў судзе абвінавачанне ад імя дзяржавы. Органы пракуратуры.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

інспекту́ра, ‑ы, ж.

1. Нагляд за выкананнем якіх‑н. правіл, пастаноў, законаў. Увесці спецыяльную інспектуру. Узмацніць інспектуру.

2. зб. Інспектары. Школьная інспектура.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ру́брыка ’загаловак раздзела ў газеце, часопісе і пад.’, ’раздзел; графа’ (ТСБМ). Праз польск. rubryka або рус. ру́брика запазычана з лац. rubrīca < ruber ’чырвоны’. Назва тлумачыцца тым, што надпісы і загалоўкі зводаў законаў пісаліся чырвоным чарнілам (Сной₂, 632).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ёг, ‑а, м.

Паслядоўнік індыйскага рэлігійна-філасофскага вучэння, якое сцвярджае, што шляхам дыхальных, фізічных і маральных трэніровак можна выйсці з-пад улады пачуццяў і законаў прыроды.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)