Тро́счыцца, тро́шчыцца ‘гараваць, тужыць’ (воран., Сл. рэг. лекс.), ст.-бел. тросчитися, трощитися ‘клапаціцца’ (ГСБМ). З польск. troszczyć się ‘тс’. Гл. троскаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Мы́чыцца ’круціцца, мільгаць каля чаго-небудзь’ (Нас.). Інтэнсіў ад імчицца (гл.). Роднаснае да рус. мыкаться. Параўн. рус. уладз. мычкаться ’мучыцца, гараваць, пакутаваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пёкаць 1 ’малаціць цэпам’ (Варл.). Да пе́каць 1 ’біць чым-небудзь’, ’біць увогуле’.
Пёкаць 2 ’гараваць, пакутаваць’ (Варл.). Да пе́каць 2 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Раёва́ць ’жыць у шчасці і дастатку’ (ТС). Ад рай 1 (гл.), праз параўнанне ’жыць, як у раі’, словаўтварэнне як у бедава́ць, гарава́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
горева́ть несов.
1. сумава́ць, тужы́ць; бедава́ць;
не горю́й! не бяду́й!;
2. (жить в нужде, бедствовать) прост. гарава́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кукава́ць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; незак.
1. Ствараць гукі, падобныя на «ку-ку» (пра зязюлю). У лесе было ціха. Кукавала зязюля. Мітусіліся на высокіх соснах вавёркі. Курто.
2. перан. Разм. Цярпець нягоду; гараваць. — Добра, што загадзя перасялілі нас у дамы, — часта гаварыла маці, — а то кукавалі б у палатцы. Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Аго́раны ’з цяжкасцю набыты’ (БРС), агораць ’з цяжкасцю што-небудзь набыць, зрабіць’, агорацца (КТС) да гора. Магчыма, калька з літоўскага var̃gti ’пакутаваць, гараваць, цяжка працаваць’, var̃gas ’гора, пакута, цяжкая праца’. На словаўтваральную структуру не выключаны ўплыў асіліць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прымадзе́ць ’прытаміцца’ (Байк. і Некр.). Да мадзе́ць ’жыць у цяжкіх умовах, гараваць; марнець; бязмэтна існаваць’ (гл.), якое ўзыходзіць да прасл. дыял. *mъděti, параўн. рускія дыялектныя формы, якія захоўваюць спрадвечную семантыку: паўн.-дзвін. промоди́ть ’зрабіць кіслым, тухлым, прагнілым’, тул. промоде́ть ’чэзнуць, марнець на працягу пэўнага часу’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ма́ртвіць ’сушыць, мардаваць, марыць, гараваць, застаўляць пакутаваць’, ма́ртвіцца ’фатыгавацца’, мартве́ць ’мардавацца ад скрухі, гора’, ’змяніцца з твару, зрабіцца бледным’, ма́ртвіцца ’гінуць, класціся ў дамавіну з тугі’ (Нас.), ’мярцвець’ (астрав., Сл. ПЗБ). З польск. martwić (się) ’засмучаць’, ’хвалявацца’ (Цвяткоў, 58). Мартвы ’знямелы’ (лях., Сл. ПЗБ) з польск. martwy ’як нежывы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пеклава́цца ’клапаціцца, даглядаць каго-небудзь’ (валож., Жыв. сл.), ’выконваць цяжкую работу’ (Юрч.), ’гараваць, бедаваць’ (карм., Мат. Гом.), пеклава́нне ’клопаты, цяжкасці’ (Сцяшк. Сл.), ’цяжкая пакутлівая праца’ (Юрч. СНЛ), смал. пеклева́ться, пеклува́ться ’мучыцца, пакутаваць’, укр. пеклува́тися ’клапаціцца, даглядаць’. З польск. piekłować się ’рабіць, ствараць пекла; злавацца’, якое з чэш. peklovati se ’стварыць пекла (сварыцца, страшэнна злавацца)’ < pekliti se ’тс’ < peklo ’пекла’; значэнне ’клапаціцца, даглядаць’ — другаснае.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)