стры́маны, -ая, -ае.
1. Які ўмее валодаць сабой, умее стрымацца, не рэзкі, спакойны.
С. характар.
С. чалавек.
Стрыманыя рухі.
2. Пазбаўлены сардэчнасці, гасціннасці.
Стрыманая сустрэча.
С. прыём.
3. Які не праяўляецца, не выяўляецца ў поўнай меры ці сіле.
С. голас.
|| наз. стры́манасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
самавало́данне, ‑я, н.
Уменне валодаць сабою; стрыманасць, душэўная ўраўнаважанасць. Ад гэтых слоў, ад шуму полымя, ад ціхага, жаласнага трэску саломы і калосся, што бязлітасна з’ядаў агонь, да Васіліны вярнулася самавалоданне. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самооблада́ние самавало́данне, -ння ср.;
не теря́ть самооблада́ния не тра́ціць самавало́дання, не бянтэ́жыцца;
сохрани́ть самооблада́ние захава́ць самавало́данне, вало́даць сабо́й.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
безула́дны, ‑ая, ‑ае.
Які не мае ўлады, які страціў уладу. Безуладны кароль. // Які не здольны валодаць сабой. — Ха-ха-ха-ха! — засмяялася Мая і, безуладная ад смеху, павісла ў хлопца на рукаве. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эмацыяна́льнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць і стан эмацыянальнага. Эмацыянальнасць музыкі. □ [Яўгенія Васільеўна], па сутнасці, дала паказальны ўрок літаратуры перад нябачнымі вучнямі, паказала, якім духоўным багаццем і эмацыянальнасцю павінен валодаць той, хто выбраў сабе педагагічную ніву. Хадановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пасяда́ць, поседати ’валодаць’ (Гарб., Нас.), ст.-бел. посядати, поседати ’тс’ (1486 г.) запазычаны са ст.-польск. posiadać ’тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 34). Сюды ж посе́сці ’мець, атрымаць’ (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
безула́ддзе, ‑я, н.
Адсутнасць дзяржаўнай улады; адсутнасць кіраўніцтва. У Журавічах, якія ад Альхова за дваццаць вёрст, безуладдзе... Навуменка. // Адсутнасць здольнасці валодаць сабой. Ведаючы сваё безуладдзе над уласнай весялосцю, .. [Герасім Іванавіч] неяк раптам, праз сілу, устае на ногі і падыходзіць да акна. Карамазаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
выда́тна,
1. прысл. Вельмі добра; цудоўна. Выдатна здаць экзамен. Выдатна валодаць замежнай мовай.
2. у знач. наз. выда́тна, нескл., н. Адзнака, якая абазначае вышэйшую ацэнку чаго‑н. (ведаў, паводзін і інш.). [Пятрусь:] — Цяпер можна мяне вітаць — школу скончыў на «выдатна». Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мовіць ’гаварыць’, ’сказаць, вымавіць’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Растарг.; брасл., Сл. ПЗБ), ст.-бел. мовити ’валодаць мовай, размаўляць’, ’прасіць’, ’сведчыць’, ’судзіцца’ (з XV ст.). Аднак мовіць па́цяры ’маліцца’ (паст., швянч., Сл. ПЗБ) з польск. (od)mówić pacierz ’чытаць малітву’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шэйх, ‑а, м.
1. Галава роду, а таксама старэйшым абшчыны ў арабскіх краінах. П’юць віно Каля ларкоў абхазцы, Штось гавораць, Нібы шэйхі ў казцы... Лойка.
2. Прадстаўнік вышэйшага духавенства ў мусульман, багаслоў і прававед. У сем’ях шэйхаў з дзяцінства вучаць валодаць абліччам. Караткевіч.
[Ад арабск. šaih.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)