ныць, ны́ю, ны́еш, ны́е; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Балець (пра адчуванне тупога, цягучага болю).
Зуб ные.
2. Надакучліва скардзіцца на што-н.
3. перан. Цягуча, жаласна гусці (разм.).
Ные ў коміне вецер.
◊
Сэрца ные — пра пачуццё непакою, хвалявання.
|| наз. ныццё, -я́, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
раско́лвацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да раскалоцца.
2. Разм. Моцна балець (пра галаву). На наступны ўрок .. [Сцёпа] не застаўся. Сказаў: — Галава ажно расколваецца — і пайшоў дадому. Курто.
3. Зал. да расколваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
смыле́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -лі́ць; незак. (разм.).
1. Пячы, балець (ад апёкаў, ран і пад.).
Смылелі папечаныя пальцы.
2. перан. Пра душэўны боль: мучыць, непакоіць.
Смыліць душа па сыне.
3. Слаба, без полымя гарэць; тлець.
Ледзь смыляць у печы сырыя палены.
|| наз. смыле́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пераста́ць сов. переста́ть;
п. смя́яцца — переста́ть смея́ться;
дождж не ~та́ў — дождь не переста́л;
галава́ ~та́ла бале́ць — голова́ переста́ла боле́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
расхадзі́цца, -хаджу́ся, -хо́дзішся, -хо́дзіцца; зак.
1. Прахадзіўшы доўга, прывыкнуць да хадзьбы, перастаць адчуваць стомленасць ад яе.
Расхадзіўся, і ногі перасталі балець.
2. Пачаць хадзіць многа, сюды-туды.
3. перан. Дайсці да крайняй ступені ў праяўленні чаго-н., у якіх-н. дзеяннях, разысціся.
Нервы расхадзіліся.
Расхадзілася шалёная завіруха.
|| незак. расхо́джвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ґе́ліць ’балець, нудзіць, ванітаваць, жадаць, карпець’ (Сл. паўн.-зах.). Паводле Сл. паўн.-зах., запазычанне з літ. gélti ’ныць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кні́цець ’балець, ныць, свярбець’, ’карцець, хацець’, ’кусаць, бегаць’ (Сл. паўн.-зах.). Параўн. літ. kniteti ’тс’ (там жа, 2, 491).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зґе́ліць ’званітаваць’ (Сл. паўн.-зах.). Прэфіксальны дзеяслоў геліць ’балець, нудзіць, ванітаваць’, відаць, з літ. gélti ’мыць’ (Сл. паўн.-зах., 1, 440, Лаўчутэ, Сл балт., 29).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
разло́мвацца, ‑аецца; незак.
1. Незак. да разламацца.
2. Разм. Моцна, нясцерпна балець (звычайна пра галаву). Мы пагулялі, пачаставаліся гэтак, што назаўтра ў мяне былі парожнія кішэні і галава разломвалася не толькі ад п’янкі, але і ад думак, як жыць далей. Сабаленка.
3. Зал. да разломваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дайгра́цца сов., прям., перен. доигра́ться;
~ра́ўся да таго́, што пачалі́ бале́ць ру́кі — доигра́лся до того́, что на́чали боле́ть ру́ки;
глядзі́, ~ра́ешся! — смотри́, доигра́ешься!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)