варо́на, -ы, мн. -ы, -ро́н, ж.
1. Птушка сямейства крумкачовых з чорна-шэрым або чорным апярэннем.
2. перан. Пра нерастаропнага, нехлямяжага чалавека (разм.).
◊
Белая варона — пра чалавека, які рэзка выдзяляецца чым-н. сярод іншых.
Варон лічыць — быць разявакам.
|| зб. вараннё, -я́, н. (да 1 знач.).
Наляцела в.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
го́луб, -а, мн. галубы́, галубо́ў, м.
Птушка сямейства галубіных пераважна з шаравата-блакітным ці белым апярэннем і вялікім зобам.
Дзікі г.
Г. міру (відарыс белага голуба як сімвал міру).
|| памянш. галубо́к, -бка́, мн. -бкі́, -бко́ў, м.
|| прым. галубі́ны, -ая, -ае.
Галубіныя гнёзды.
Галубіная пошта.
Галубіная душа (перан.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Крач ’крачка, птушка, падобная да чайкі’ (Ян.). Гл. крачка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кра́чка ’вадзяная птушка сямейства чаек’ (ТСБМ). Да кракаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вараку́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
Сінягорлая птушка атрада вераб’іных, сустракаецца ў невялікай колькасці пераважна ў сырых месцах, зарослых хмызняком або дробным лісцевым лесам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
альбатро́с, ‑а, м.
Вялікая марская вадаплаўная птушка атрада буравеснікаў з доўгімі вузкімі крыламі і моцнай выгнутай дзюбай. Амаль над галавой плаўна і.. лёгка кружыў беласнежны альбатрос. Гамолка.
[Фр. albatros.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
крыжа́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Вадаплаўная птушка сямейства качыных з цёмна-бурым апярэннем (у самкі) і цёмна-зялёнай галавой і шыяй (у самца).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цаца́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
Птушка атрада курыных. Даўно хацелася .. [Мітрафану], каб побач з індыкамі і звычайнымі курамі пахаджвалі па двары і цацаркі. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сіняшы́йка ‘невялікая пеўчая птушка сямейства драздовых з яркім апярэннем’ (ТСБМ), ‘варакушка, Lusciola sulcica’ (Байк. і Некр.). Ад сіні (гл.) і шыйка < шыя (гл.) паводле колеру апярэння. Параўн. рус. синеше́йка ‘птушка з роду плісак, Motacilla snecica’, а таксама сінаго́рліца ‘род галубоў’ (Ласт.), ст.-бел. синогордлица ‘галубка’ (Ст.-бел. лексікон), магчыма з польск. sinogardlica, sinogarlica ‘птушка з роду галубоў’, што да sini і gardło ‘горла’ (Варш. сл.; Брукнер, 491).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Турухта́н ‘батальён, балотная птушка сямейства сяўцоў Philomachus pugnax’ (ТСБМ; Дарафееў, Птушкі; Цярохін, Охота), укр. ‘птушка Philomachus Merrem’, рус. ‘птушка Tringa pugnax’, дыял. курухта́н ’тс’. Не зусім яснага паходжання, відаць, гукапераймальнага (Праабражэнскі, 2, 21). Асоўскі (Stud, sławist., 153) выводзіць з рус. курохтан, курухтан, што з куро́хта (XVIII ст.) < *kuropta < *kuropъta (гл. таксама Сабалеўскі, РФВ, 64, 137; Фасмер, 2, 428), ідэнтычна да курапатка, што падаецца штучным.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)