вы́трашчаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад вытрашчыць.
2. у знач. прым. Шырока раскрыты (пра вочы).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ага́тавы, ‑ая, ‑ае.
Зроблены з агату. Агатавы кубак. // Які мае ўласцівасці, выгляд або колер агату. Агатавыя вочы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зе́кры, ‑аў; адз. няма.
Абл. Вочы. [Любаша] смела глянула ў .. наглыя вадзяністыя зекры [незнаёмца] і нават не змаргнула. Дамашэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разбяга́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца.
Незак. да разбегчыся.
•••
Вочы разбягаюцца — цяжка зрабіць выбар з-за мноства, разнастайнасці прапанаванага.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
румяне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
Станавіцца румяным; чырванець. У дзеда шчокі румянеюць, У дзеда вочы весялеюць. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
схудзе́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Разм. Тое, што і схуднець. Схудзеў прафесар, вочы ў яго ўваліліся. Гарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Выталу́піць ’вытарашчыць, вылупіць вочы’ (Крывіч, 12, 1926, 111). Відавочна, з *вы‑то‑лупіць (гл. лупіць), дзе ‑то‑ ўзмацняльная ўстаўка; параўн., напрыклад, чэш. roz‑to‑milý, рус. рас‑то‑пырить (параўн. Фасмер, 3, 446).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
саба́чы, -ая, -ае.
1. гл. сабака.
2. Вельмі цяжкі, нязносны, а таксама (пра мароз, холад) незвычайна моцны ў сваім праяўленні (разм.).
Сабачая доля.
С. холад.
3. перан. Адданы, паслужлівы, пакорны (разм.).
Сабачыя вочы.
Сабачая пакорнасць начальству.
4. Састаўная частка некаторых батанічных і заалагічных назваў.
Сабачая мята.
С. клешч.
◊
Ушыцца ў сабачую скуру (разм.) — страціць сумленне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
скасаву́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак., што.
Разм. Павярнуць убок, скасіць (пра вочы). Абрам толькі скасавурыў вочы ў бок крамы, не паднімаючы галавы. Пястрак. Максім запусціў у яе шышкай, але варона толькі скасавурыла вока і не варухнулася. Хомчанка. Жарабок скасавурыў вока, страсянуў галавою ды свечкай — на заднія! Ляўданскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
краве́цтва, ‑а, н.
Занятак краўца. — От і акуляры нашу па прычыне таго, што сапсаваў на кравецтве вочы. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)