флюга́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.
1. Рухомая частка флюгера (у 1 знач.).
2. Флажок або іншы спецыяльны знак на шлюпцы, парусах, буйках і пад., які ўказвае на прыналежнасць да пэўнага судна.
3. Рухомая жалезная надстаўная труба, якая ўстанаўліваецца над дымавой або выцяжной трубой і аблягчае выхад дыму ў ветранае надвор’е.
|| прым. флюга́рачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дні́шча, ‑а, н.
Дно вялікай пасудзіны, пласкадоннага судна і пад. Вастраносы човен пры кожным удары вёслаў падскаквае і плюхае днішчам па, вадзе, разганяючы дробных рыбак. Шашкоў. Надзя сядзела на днішчы перакуленага вядра і чысціла бульбу. М. Ткачоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
штурха́ч, ‑а, м.
Спец.
1. Дэталь, прыстасаванне для падштурхоўвання чаго‑н. Штурхач клапана.
2. Дапаможны паравоз у хвасце поезда.
3. Спец. Буксірнае судна, якое штурханнем рухае баржы.
4. Разм. Чалавек, якому даручана паскорыць вырашэнне якой‑н. справы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шпа́цыя, ‑і, ж.
1. У друкарскай справе — металічны брусочак, які прымяняецца пры ручным наборы для запаўнення прабелаў паміж словамі, для павелічэння адлегласці паміж словамі, утварэння абзаца і пад.
2. У суднабудаванні — адлегласць паміж суседнімі бэлькамі набору корпуса судна.
[Ад лац. spatium — прастора, прамежак.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Трум ‘месца паміж палубай і днішчам судна, прызначанае для розных грузаў’ (ТСБМ, ТС), ‘спод карабля’ (Некр. і Байк.). З рус. трюм ‘тс’, запазычанага ў Пятроўскую эпоху (спачатку як рюим) з нідэрл. het ruim, або са скарочаным пэўным артыклем ʼt ruim, in ʼt ruim ‘памяшканне’ (Фасмер, 4, 112; Чарных 2, 267; ЕСУМ, 5, 663).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
буксі́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; незак., што.
Цягнуць за сабой на буксіры (у 1 знач.) судна, аўтамашыну і пад. «МАЗамі» лес падавалі .. да прыстаняў, а ўжо адтуль што буксіравалі на Гомель, а што на беразе штабелявалі да веснавога сплаву. Карамазаў.
[Ад гал. boegseren.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
насавы́, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае адносіны да носа (у 1, 2 знач.). Насавыя адтуліны. Насавыя косці. Насавая частка катэра.
2. Які выгаворваецца ў нос. Насавыя гукі.
3. Які знаходзіцца на носе судна, самалёта і інш. Насавыя гарматы крэйсера.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фарштэ́вень, ‑тэўня, м.
Насавая частка судна, якая з’яўляецца працягам кіля. З ходу, не спыняючы гарматы агонь, эсмінец фарштэўнем урэзаўся ў сярэдзіну левага борта, ударыў па адсеку [лодкі] з акумулятарнымі батарэямі. Хомчанка. Вунь .. [параход] абыходзіць бакен; белыя грабяні адлятаюць ад фарштэўня. Савіцкі.
[Гал. voorsteven.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Плаку́н 4 ’човен’ (Яўс.), рус. наўг. плаву́н ’вялікая рыбацкая лодка, за якой ззаду ідуць (’плывуць’) рыбалоўныя сеткі’. Да прасл. *рla© > ь < *plavitL гл. плавіць (Талстой, Геогр., 175), параўн. серб.-харв. дыял. плав ’судна, лодка’.
◎ Плаку́н 5 дрыгва, зыбаўка на балоце, каля возера’ (полац., ЛА, 2), ’топкае балота’ (пін., ЛА, 2). Да плаў i̯ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Су́дзіна ’пасудзіна’ (Сцяшк., Нар. лекс.), судзі́на ’тс’ (ТСБМ, Варл.; гродз., ЖНС), ’невялікая кадушачка для мукі і збожжа’ (узд., Жд. 2), ’вялікая кадушка (на 30–50 пудоў зерня)’ (Сцяц. Сл.), суды́нка ’збанок’ (Дразд., ДАБМ, камент., 822), су́дзя зборн. ’драўляны посуд’ (гродз., Сл. ПЗБ), ст.-бел. судина ’пасудзіна, ёмістасць’, ’судна, лодка’ (Ст.-бел. лексікон). Да су́ды (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)