Verbum

ні, часц. і злуч.

1. часц. узмацн. У адмоўных сказах указвае на поўную адсутнасць чаго-н.; узмацняе адмоўе.

На небе ні хмурынкі.

Нідзе ні расінкі.

Нідзе нікога, ні аднаго чалавека.

2. часц. ўзмацн. Ужыв. ў даданых сказах у спалучэннях са словамі «як», «куды», «хто» і пад., каб падкрэсліць, што дзеянне галоўнага сказа захоўвае сваю сілу пры любых абставінах.

Як ні спяшайся, усё роўна не паспееш.

3. часц. адмоўная. Ужыв. ў спалучэннях з Р назоўнікаў у безасабовых адмоўных сказах пры катэгарычнай забароне якога-н. дзеяння.

Ні кроку далей!

4. злуч. пералічальны. Ужыв. ў адмоўных сказах пры пералічэнні пры наяўнасці адмоўя.

Не чуваць ні песень, ні гоману.

ты, цябе́, табе́, цябе́, табо́й і -о́ю, аб табе́; займ. асаб. 2 ас. адз.

1. Ужыв. пры звароце да блізкай, знаёмай асобы або пры грубым, фамільярным звароце.

Куды ты паедзеш?

2. Выкарыстоўваецца для абагульненага абазначэння чалавека наогул (разм.).

Калі ты гаспадар, то глядзі гаспадарку.

3. у знач. часц. табе́. Выкарыстоўваецца для выказвання прыкрасці, расчаравання, пагрозы і пад.

Гэта табе так не пройдзе.

4. У спалучэнні з выклічнікамі ўжыв. для ўзмацнення экспрэсіўнасці выказвання.

Ах ты, дурань!

◊

А што ты думаеш (разм.) — а чаму б і не зрабіць.

На ты з кім — (быць) у такіх адносінах, калі пры звароце адзін да аднаго гавораць «ты».

Ух ты! — выкарыстоўваецца пры выказванні здзіўлення, захаплення і пад.

закрану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты; зак.

1. каго-што. Даткнуцца да каго-, чаго-н. пры руху.

Куля закранула косць.

З. самалюбства (перан.).

2. перан., што. Пры размове, гутарцы спыніцца на чым-н., звярнуць увагу на што-н.

З. балючае пытанне.

|| незак. закрана́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

адно́сны, -ая, -ае.

1. Які вызначаецца пры параўнанні, супастаўленні з чым-н., правільны толькі пры пэўных умовах.

А. поспех.

Зіма адносна (прысл.) цёплая.

Адносная прыгажосць.

2. У мовазнаўстве: які паказвае адносіны паміж чым-н., да чаго-н.

А. прыметнік.

А. займеннік.

|| наз. адно́снасць, -і, ж. (да 1 знач.).

трэск, -у, м.

1. Сухі, рэзкі гук, які ўтвараецца пры ламанні, трэсканні, разрыванні і пад. чаго-н.

Т. галля.

2. Шум, які ўтвараецца пры рабоце механізмаў, інструментаў і пад.

Т. матора.

Т. кулямёта.

3. перан. Шуміха, пустая балбатня (разм.).

◊

З трэскам (выгнаць, праваліцца і пад.) — ганебна, з вялікім скандалам.

найме́нны, -ая, -ае (спец.).

Названы, абазначаны.

○

Найменны лік — лік, пры якім стаіць назва адзінкі вымярэння (напр., 7 кілаграмаў, 5 метраў).

нацяжны́, -а́я, -о́е.

1. Які надзяваецца шляхам нацягвання, нацяжкі.

Нацяжная шына.

2. Такі, які дзейнічае пры нацягванні, нацяжцы.

Н. канат.