кантава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; незак., што.
1. Абчэсваючы (дошку, бервяно, камень і г. д.), рабіць кант 1 (у 1 знач.). Кантаваць слупок. □ Не ўсе цесляры добра ўмелі кантаваць бярвенне. Пальчэўскі.
2. Пераварочваць (грузы) пры перамяшчэнні або выраб пры апрацоўцы. У сярэдзіне .. [скрыні] быў матор, на баках надпісы: «Асцярожна, не кантаваць!» Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
неўвяда́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Такі, які не вяне, які застаецца свежым. Мы сагрэем планету Сваімі рукамі, Каб наступнікам нашым Паднесці, як дар, Не зямлю, што хавае за пазухай камень, — У неўвядальную зелень апрануты шар! Макаль.
2. перан. Які з цягам часу не траціць свайго значэння, сілы і пад. Неўвядальная слава.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сапе́рнічаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. Імкнуцца перамагчы каго‑н., дабіваючыся адной і той жа мэты. Сапернічаць на рынгу. // Уступаць у саперніцтва, дамагаючыся кахання якой‑н. жанчыны (якога‑н. мужчыны).
2. Мець роўныя з кім‑н. заслугі, аднолькавыя якасці. На працягу ўсяго бронзавага веку з металам паспяхова сапернічаў камень. Штыхаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
урукапа́шную, прысл.
Змагаючыся з праціўнікам ручной зброяй, рукамі. Гвардзейцы другой роты, на якую была накіравана нямецкая атака, прапусцілі ўсіх у сваё размяшчэнне, далі жанчынам магчымасць разбегчыся і толькі пасля гэтага кінуліся ўрукапашную. «Маладосць». З мядзведзем тады біліся ўрукапашную: камень пад рукою — дык каменем, дубіна — дык дубінаю, рагаціна — дык рагацінаю. Лупсякоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Капа́льня ’руднік’, ’кар’ер, месца, дзе капаюць гліну, пясок, вапнавы камень і інш.’ (ТСБМ, Нас.), навагр., астрав. ’шахта’ (Сл. паўн.-зах.). Укр. копа́льня. Відавочна, запазычанне з польск. kopalnia ’шахта’, якое ўтворана ад kopać ’капаць’ на ўзор лац. fodīna ’тс’ < fodere ’капаць’ (Слаўскі, 2, 451–452). Сюды ж астрав. капальнякі́, воран. капаня́к ’драўніна, якую выкарыстоўваюць у шахтах для ўмацавання лавы’ (Сцяшк.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лазу́р, лазу́рак ’блакіт’, ’фарба светла-сіняга колеру’ (ТСБМ; ігн., Сл. паўн.-зах., Касп.), лазу́рка ’тс’ (Нас.), ст.-бел. лазоръ, лязуръ ’блакітны камень, блакітная фарба’ (пач. XVII ст.) запазычаны са ст.-польск. lazur (Булыка, Запазыч., 187) < с.-в.-ням. lāsūr(e) < с.-лац. lazurium, lasurium < араб. lāzaward < перс. lādzwärd ’лазурыт’, ’колер гэтага блакітнага каменя’, ’блакітная фарба’ (Слаўскі, 4, 83).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Іспо́днік, іспо́дня ’ніжняя спадніца’ (Касп.), ’жаночая кашуля з белага паркалю’ (Жд. 3), іспо́днікі ’споднікі, кальсоны’ (Бяльк.); параўн. рус. дыял. испо́дник, испо́дня ’ніжняя спадніца’, испо́дница, испо́дка ’ніжняе адзенне, бялізна’, ст.-рус. исподникъ ’адзенне, якое надзяваецца пад што-н.’ Утворана сцяжэннем атрыбутыўных словазлучэнняў ісподняя спадніца, кашуля і г. д. Аналагічна іспо́днік ’ніжні камень у жорнах’ (Сл. паўн.-зах.). Гл. ісподні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
скаці́ць, скачу, скоціш, скоціць; зак., што.
1. Коцячы, спусціць уніз які‑н. прадмет (звычайна круглы). Скаціць камень у канаву. // Спусціць уніз, коцячы па нахільнай паверхні. Скаціць бочку з машыны. □ Цяпер .. [Рыгор] усё гэта пераказваў следчаму і ўпэўнена гаварыў, што Грамадой з Сомікам скацілі на яго кавалак [бервяна]. Крапіва.
2. Адкаціць што‑н. убок. Скаціць камень з дарогі.
3. Коцячы, сабраць у адно месца. Скаціць бярвенне ў адзін рад. // перан. Разм. Перамясціць адкуль‑н. куды‑н. Устала хваля крута і, быццам пад мятлу, скаціла ў каюты і гвалт людскі, і тлум. Макарэвіч.
4. без дап. Разм. З’ехаць уніз; спусціцца, скаціцца. Жэнька .. скаціў з гары, затармазіў ля рэчкі, скінуў з валён[ак] свае лыжы і лёгкім подбегам рушыў па лёдзе за маёй лыжай. Лось.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
крышы́ць несов.
1. в разн. знач. кроши́ть; (ножом — ещё) нареза́ть; (твёрдое) дроби́ть;
к. хлеб — кроши́ть хлеб;
к. на падло́гу — кроши́ть на́ пол;
к. са́ла — кроши́ть (нареза́ть) са́ло;
к. ка́мень — дроби́ть ка́мень;
2. измельча́ть, размельча́ть; мельчи́ть;
к. мел — кроши́ть мел;
3. перен., разг. (уничтожать) кроши́ть, круши́ть; сокруша́ть;
к. варо́жыя ўмацава́нні — кроши́ть (круши́ть, сокруша́ть) вра́жеские укрепле́ния
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цячы́ несов.
1. в разн. знач. течь;
рэ́чка цячэ́ — ре́чка течёт;
кроў цячэ́ з ра́ны — кровь течёт из ра́ны;
гу́кі цяку́ць — зву́ки теку́т;
цячэ́ жыццё — течёт жизнь;
2. (пропускать жидкость) течь, протека́ть;
дах цячэ́ — кры́ша течёт (протека́ет);
◊ слі́нка цячэ́ — слю́нки теку́т;
пад ляжа́чы ка́мень вада́ не цячэ́ — посл. под лежа́чий ка́мень вода́ не течёт
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)