ку́ку і ку-ку́, выкл.
Ужываецца гукапераймальна для абазначэння кукавання зязюлі. Падкасілі яго пілы, Павалілі тапары. А зязюля галасіла: — Ку-ку: дзе мой бор стары? Бялевіч. / у знач. наз. Ёсць свае дзівацтвы і ў шэрай зязюлі. Гучнае «ку-ку!» лясной бяздомніцы можна пачуць амаль у кожным ляску. Ігнаценка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лафа́, ‑ы, ж.
Разм.
1. Выгода. [Харытон Ігнатавіч:] — Ты пераязджаеш жыць да мяне! Неадкладна, не трацячы часу.. І не думай, Сенечка, і не гадай, а .. давай згоду. Такая лафа можа надарыцца раз у жыцці. Васілёнак.
2. у знач. вык., каму. Добра шанцуе. Дзе ёсць разявы, Шаптунам лафа там, рай! Валасевіч.
[Ад араб. ūlūfa — салдацкае жалаванне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мо́жна, безас. у знач. вык.
1. з інф. Ёсць магчымасць. Цяпер .. [дзікоў] можна разгледзець і без бінокля. В. Вольскі.
2. Дазваляецца. Услаўляў і слаўлю я Час наш пераможны. А чаму пра салаўя Мне пісаць не можна? Бялевіч.
•••
Жыць можна гл. жыць.
Пасаліўшы, есці можна гл. есці.
Можна сказаць гл. сказаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наба́віць, ‑баўлю, ‑бавіш, ‑бавіць; зак., што і чаго.
Прыбавіць, дабавіць звыш таго, што ёсць, як было дамоўлена. — Справядлівы.. [Вэня Шпулькевіч] чалавек, мне за фатыгу заўсёды, бывала, заплаціць і яшчэ крыху набавіць. Чорны. // Павялічыць (цану, суму, плату і пад.). Проста яго ўпрошвалі набавіць цану, але Лапко не парушаў сваіх прынцыпаў. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
невыкана́нне, ‑я, н.
1. Нездзяйсненне таго, што было даручана, намечана, меркавалася зрабіць. Думка аб невыкананні заводаў задання па рамонту вагонаў зноў запаланіла дырэктара, і ён .. забегаў па кабінеце. Пятніцкі.
2. Ухіленне ад выканання правіл, законаў. Невыкананне правіл тэхнікі бяспекі. □ Невыкананне загаду праўлення — ёсць простае парушэнне ўнутрыарцельнай дысцыпліны. «Беларусь».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
няпра́ўда, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
1. Тое, што знаходзіцца ў супярэчнасці з праўдай; хлусня, мана. — Па-мойму, нічога няма добрага [у жыцці вясковага настаўніка], — скептычна адказвае Вольга Віктараўна. — Няпраўда, Вольга Віктараўна, — ёсць! Колас.
2. Ашуканства; падман. З нечым цяжкім на сэрцы выйшла я з касцёла, дзе ўбачыла столькі абману і няпраўды. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
памазгава́ць, ‑гую, ‑гуеш, ‑гуе; зак.
Разм. Падумаць над чым‑н.; падумаць некаторы час. [Максім:] — Гы, Рыгор, заўтра дамоў ідзі, збірай гасцей, а мы тут памазгуем, што і да чаго, а паслязаўтра прыязджай. Асіпенка. Тут, вядома, ёсць пра што памазгаваць. Задача няпростая. С. Александровіч. [Мікульскі:] — Памазгуем, можа, што і прыдумаем. Марціновіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прамы́іна, ‑ы, ж.
1. Упадзіна, прамытая ліўнем, утвораная патокам вады. Я бачыў людзей, якія ў хвіліну небяспекі, калі на перамычку наступала вада, загароджвалі грудзьмі прамыіну. Галавач.
2. Незамерзлае месца на ледзяной паверхні ракі, возера і пад. Як .. [Пятрусь] забыў, што на рэчцы ёсць палонкі і прамыіны? «Работніца і сялянка».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пры́швы, ‑аў; адз. прышва, ‑ы, ж.
Пярэдняя частка ботаў, якая пакрывае пальцы і верхнюю частку ступні; галоўкі. — Гэта на зіму.. [Юрку] прышвы будуць. Без ботаў жа ён зімаваць не будзе. Чорны. — Што ж, другога выйсця, мусіць, няма, — падумаўшы, цяжка вымавіў бацька. — Халявы ў нас ёсць, зробім прышвы, справім палітон... Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раскасі́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак., каго-што.
Уст. Расфарміраваць. Раскасіраваць полк. □ І калі наш ЦК заўсёды будзе ведаць, колькі ёсць у данай арганізацыі арганізаваных рабочых, з іх думкай ЦК павінен лічыцца і абавязак раскасіраваць мясцовы камітэт па патрабаванне арганізаваных рабочых. Ленін. // Расфарміраваўшы якое‑н. падраздзяленне, размеркаваць асабісты састаў.
[Ад ням. kassieren.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)