во́бласць, -і, мн. -і, абласце́й, ж.
1. Частка якой-н. тэрыторыі, край.
В. экватара.
2. Буйная адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў былым СССР, а цяпер у краінах СНД.
Віцебская в.
Прыехаць з вобласці.
3. чаго або якая. Межы, у якіх распаўсюджана якая-н. з’ява, зона, пояс.
В. вечнай мерзлаты.
Азёрная в.
4. чаго або якая. Асобная частка арганізма, участак цела.
В. сэрца.
У грудной вобласці.
Абследаваць в. ранення.
|| прым. абласны́, -а́я, -о́е (да 2 знач.).
А. цэнтр.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падкаці́ць, -качу́, -ко́ціш, -ко́ціць; -ко́чаны; зак.
1. каго-што. Коцячы, наблізіць або даставіць, змясціць пад што-н.
П. бочку да склепа.
П. камень пад сцяну.
2. Хутка пад’ехаць куды-н. (разм.).
Брычка падкаціла да самага ганка.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Аб раптоўным адчуванні болю, жаласлівасці і пад.
Да сэрца падкаціла трывога.
|| незак. падко́чваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. падка́тка, -і, ДМ -тцы, ж. (да 1 знач.) і падко́чванне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сця́цца², сатну́ся, сатне́шся, сатне́цца; сатнёмся, сатняце́ся, сатну́цца; сця́ўся, сцяла́ся, -ло́ся; сатні́ся; зак. (разм.).
1. Сабрацца ў камяк, скурчыцца.
С. ад холаду.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Шчыльна злучыцца, сціснуцца (пра губы, зубы і пад.).
Губы сцяліся ад болю.
3. перан. Сціснуцца, выклікаўшы цяжкае дыханне (пра горла, грудзі і пад.).
Унутры ўсё сцялася.
Сцялося ад крыўды сэрца.
4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Зацвярдзець пад уздзеяннем марозу.
Гразь к вечару сцялася.
|| незак. сціна́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
холоде́ть несов.
1. (испытывать ощущение холода) сты́нуць, халадзе́ць;
се́рдце холоде́ет сэ́рца сты́не;
2. (становиться более холодным) халадне́ць;
с ка́ждым днём вода́ холоде́ет з ко́жным днём вада́ халадне́е.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зашчыме́ць сов.
1. разг. заса́днить;
~ме́ў па́лец — заса́днил па́лец;
2. перен. (о щемящем чувстве) защеми́ть;
~ме́ла сэ́рца — защеми́ло се́рдце;
~ме́ла ў грудзя́х — безл. защеми́ло в груди́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ра́ніць сов. и несов., прям., перен. ра́нить;
яго́ ра́ніла пад Сталінгра́дам — безл. его́ ра́нило под Сталингра́дом;
ця́жкія ўспамі́ны ра́няць яго́ сэ́рца — тяжёлые воспомина́ния ра́нят его́ се́рдце
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адыхо́длівы, ‑ая, ‑ае.
Здольны хутка забываць крыўду, супакойвацца пасля гневу, злосці. Адыходлівае сэрца. □ Бацька ў злосці быў чалавек не зацяты — наадварот, вельмі адыходлівы. Сабаленка. Працаваць трэба было разам, ды Шаліма і не ўмеў доўга трымаць злосці, быў на дзіва адыходлівы. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
артэ́рыя, ‑і; Р мн. ‑яў; ж.
1. Крывяносны сасуд, які нясе кроў ад сэрца да розных органаў цела. Лёгачная артэрыя. Сонная артэрыя.
2. перан. Шлях зносін (асабліва водны). Транспартная артэрыя. □ Самая буйная рачная артэрыя Поўначы БССР — Заходняя Дзвіна. Прырода Беларусі.
[Грэч. atrēria.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
замілава́нне, ‑я, м.
Стан расчуленасці, пачуццё пяшчоты да каго‑, чаго‑н., любаванне кім‑, чым‑н. Плывуць і плывуць вясновыя напевы. Сэрца замірае ад замілавання. Пянкрат. З вялікай любасцю і замілаваннем гляджу я на нашу цудоўную моладзь і часта ёй зайздрошчу. Сяргейчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зару́ка, ‑і, ДМ ‑руцы, ж.
Залог, гарантыя. Адно толькі цешыла сэрца: народ не хоча змірыцца з такім ладам. І ў гэтым — зарука перамогі. Колас. Зарука творчых поспехаў савецкай літаратуры ў шчыльнай, самай цеснай сувязі пісьменнікаў з практыкай сацыялістычнага будаўніцтва. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)