прымайстрава́цца, ‑руюся, ‑руешся, ‑руецца; зак.
Разм.
1. Прыладзіцца, размясціцца дзе‑н. Каму ўрачы не дазвалялі выходзіць з палат, тыя прымайстраваліся на вокнах, каб хоць здалёк зірнуць на героя. Дудо. Сяляне паселі каля плота, іншыя прымайстраваліся на бярвенні. Чорны.
2. Уладкавацца куды‑н., атрымаць якое‑н. месца, пасаду. Некалькі чалавек нават прымайстраваліся на працу ў горадзе. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
беспрацо́ўны, ‑ая, ‑ае.
Пазбаўлены работы, заработку, а таксама магчымасці атрымаць (у капіталістычных краінах) пастаянны заработак. У кішэні ляжалі дакументы на імя беспрацоўнага настаўніка, за якога я павінен быў выдаваць сябе. Анісаў. / у знач. наз. беспрацо́ўны, ‑ага, м.; беспрацо́ўная, ‑ай, ж. Я знаю, што мне беспрацоўным не быць, Што голад не будзе за мною хадзіць. А. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
залі́к, ‑у, м.
1. Від праверачных іспытаў у вышэйшых і спецыяльных сярэдніх навучальных установах, у спартыўных практыкаваннях і пад. Да канца заняткаў засталося два месяцы, а там залікі. Колас. // Разм. Адзнака аб праходжанні такіх іспытаў. Атрымаць залік.
•••
У залік (не ў залік) — прымаецца (не прымаецца) пад увагу. Язык — не ў залік, ты мне справу дай. Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
звары́ць, звару, зварыш, зварыць; зак., што.
1. Прыгатаваць або атрымаць пры дапамозе варкі. Зварыць варэнне. Зварыць суп. Зварыць абед. // Вырабіць, выплавіць (метал). Зварыць сталь.
2. Зрабіць зварку чаго‑н.; злучыць шляхам зваркі. Зварыць рэйкі.
•••
Галава зварыла гл. галава.
Кашы (піва) не зварыш з кім — не дагаворышся з кім‑н.
Як варам зварыла — пра раптоўнае адчуванне млосці, знямогі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гале́лы ’шэлег’ (манета; Нас., з заўвагай: «Dinarii Halenses была мелкая саксонская манета»). З формы галеръ ’назва манеты’, якую прыводзіць Булыка (Запазыч., 77), форму гале́лы атрымаць немагчыма, нават калі лічыць, што тут адбылася асіміляцыя: гале́лы < *галеры. Трэба шукаць іншае зыходнае слова. З нумізматычных даследаванняў вядома, што назва манеты denarii Hallenses ці проста Hallenses (ад назвы швабскага горада Hall) ужывалася і ў форме Halleri (гл. R. Kiersnowski, Wstęp do numizmatyki polskiej wieków średnich. W‑wa, 1964, с. 121). Гэта апошняя праз пасрэдніцтва польск. мовы патрапіла ў бел.: гале́лы (націск!) < Halleri (з асіміляцыяй l — r > l — l).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пасы́лка ж., в разн. знач. посы́лка;
п. гро́шай — посы́лка де́нег;
атрыма́ць ~ку — получи́ть посы́лку;
пра́вільная п. для вы́ваду — пра́вильная посы́лка для вы́вода;
◊ быць на ~ках — (у каго) быть на посы́лках (у кого)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
разреше́ние ср.
1. (позволение) дазво́л, -лу м.;
получи́ть пи́сьменное разреше́ние атрыма́ць пісьмо́вы дазво́л;
2. (действие) вырашэ́нне, -ння ср.;
разреше́ние трудово́го конфли́кта вырашэ́нне працо́ўнага канфлі́кту;
◊
с ва́шего разреше́ния з ва́шага дазво́лу;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́зваліцца, -люся, -лішся, -ліцца; зак.
1. Атрымаць свабоду, стаць свабодным.
В. з палону.
В. ад прыгнёту.
2. Пазбавіцца ад чаго-н., што сціскае, абмяжоўвае, ад непажаданага, шкоднага.
В. ад ношы.
В. з абдымкаў.
В. ад думак.
3. Стаць свабодным ад якіх-н. абавязкаў, спраў і пад.
В. ад работы.
В. ад загадвання.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Ачысціцца, стаць пустым, незанятым.
Кватэра вызвалілася.
Месца вызвалілася.
|| незак. вызваля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
|| наз. вызвале́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
фарма́льны в разн. знач. форма́льный;
~ныя асаблі́васці слоў — форма́льные осо́бенности слов;
атрыма́ць ф. дазво́л — получи́ть форма́льное разреше́ние;
~ныя адно́сіны да спра́вы — форма́льное отноше́ние к де́лу;
~ная дэмакра́тыя — форма́льная демокра́тия;
○ ~ная ло́гіка — форма́льная ло́гика
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
каэфіцые́нт, ‑а, М ‑нце, м.
1. Лікавы (або літарны) множнік у алгебраічным выразе. // Лік, на які трэба памножыць якую‑н. велічыню, каб атрымаць велічыню, патрэбную пры даных умовах.
2. Велічыня, якая колькасна вызначае якую-небудзь уласцівасць фізічнага цела. Каэфіцыент трэння. Каэфіцыент расшырэння. Каэфіцыент цеплаправоднасці.
•••
Каэфіцыент карыснага дзеяння (ккдз) — адносіны колькасці карыснай работы, выкананай якім‑н. механізмам, да колькасці скарыстанай ім энергіі.
[Ад лац. coefficiens, coefficientis — які ўтварае.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)