няўро́блены, ‑ая, ‑ае.
Які ніколі або даўно не ўрабляўся (пра зямлю, глебу і пад.); неапрацаваны. Больш за ўсё турбавала дзядзьку тое, што на новым месцы была няўробленая, недагледжаная зямля. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наліза́цца, ‑ліжуся, ‑ліжашся, ‑ліжацца; зак.
1. чаго. Разм. Уволю, многа палізаць. Налізацца смятаны.
2. Груб. Напіцца дап’яна. [Стрыбульскі:] — Скажы, каб ніхто там не напіваўся! Застрэлю на месцы, калі хто наліжацца! Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
піскатня́, ‑і, ж.
Разм. Працяглы многагалосы піск. Ад нечаканасці і страху я застыў на месцы і прастаяў так, не варухнуўшыся, з паўгадзіны, пакуль не сціх іх [пацукоў] шэлест і піскатня. Сяргейчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
канавя́зь і ко́навязь, ‑і, ж.
Прыстасаванне ў выглядзе гарызантальнага тонкага бервяна на слупах для прывязвання коней на адкрытым месцы. Каля .. [бальніцы] раслі старыя стромкія таполі і стаяла абшмуляная лейцамі канавязь. Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разгняздзі́цца, ‑гнязджуся, ‑гнездзішся, ‑гнездзіцца; зак.
Размясціцца па гнёздах (пра птушак). // перан. Заняць адпаведныя месцы. Як натрэніраваная пажарная каманда, .. [жанчыны] мігалі разгняздзіліся ў кузаве, кожная ля свайго паўнюткага каша ці клунка. Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стаўны́, ‑ая, ‑ое.
Спец. Умацаваны на месцы, нерухомы (пра рыбалоўныя прылады). — А што, Дняпро для цябе толькі? — спытаў Кандрат .. Вось мы ўчора назнарок стаўную сетку ля трох вербаў паставілі. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хрыстапрада́вец, ‑даўца, м.
Уст. Прадажнік, здраднік; юда. — Каб на цябе [паліцая] хмара цёмная найшла, каб ты праваліўся скрозь зямлю на гэтым месцы, ірад, хрыстапрадавец акаянны, — шаптала, стоячы ля запечку, Грысіха. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Адара́ць ’засеянае поле ўзараць, каб на гэтым месцы нешта ізноў пасеяць’ (КЭС, лаг.). Ці не калька з літ. atárti ’ізноў узараць, пераараць’? Раўнаверагодна інавацыя. Гл. араць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ляўце́ць ’блішчэць’ (браг., Шатал.), ’дрыжаць (ад сытасці, тлушчу), ’торгаць (аб балючым месцы на целе)’ (Ян.). Няясна. Магчыма, запазычанне. Адкуль? Параўн. ст.-грэч. λευκός ’белы’, светлы, бліскучы’ (?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сядзя́чы, ‑ая, ‑ае.
1. Такі, які сядзіць. Страляць у сядзячую птушку. / у знач. наз. сядзя́чы, ‑ага, м. // Разм. Пра хворага, раненага, які можа сядзець. Сядзячы ранены. // Такі, які бывае, калі сядзяць. Сядзячая поза. Заснуць у сядзячым становішчы. // Разм. Прызначаны для сядзення. Сядзячыя месцы ў вагоне.
2. Звязаны са знаходжаннем на адным месцы; маларухомы. Сядзячае жыццё. □ — Давай падсілкуемся, — запрасіў да сябе Алеся дзядзька Язэп. — Дарма, што работа ў нас сядзячая, апетыт і яна наганяе. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)