Ве́трывы ’ветраны (дзень, надвор’е)’ (Нас.). Прасл. архаізм větrivъ, утвораны ад vět‑rъ. і суф. ‑iv‑ъ. Сюды ж безасабовы выказнік ветрыва ’ветрана’ (Нас., Гарэц.); параўн. таксама рус. ве́триво, ветри́во, ве́трево ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Днець ’днець’. Лексема прасл. характару. Прасл. *dьněti: рус. днеть, укр. дні́ти, чэш. dněti, dníti і г. д. Дзеяслоў, вытворны ад слав. *dьnь ’дзень’. Падрабязны агляд у Трубачова, Эт. сл., 5, 212.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Наські 1 ’таварыскі’ (Ян.), наській ’нашага краю, нашага звычаю, наш’ (Нас.), ’наш, свой’ (Бяльк., Мат. Маг.). Гл. на́скі.
◎ На́ські 2: на́ські велікдзень ’наўскі вялікдзень, чацвёрты дзень велікоднага тыдня’ (ТС). Гл. на́ўскі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пабо́льшаць сов.
1. увели́читься, стать бо́льше; приба́виться;
дзень ~шаў — день увели́чился (приба́вился);
2. стать крупне́е, покрупне́ть;
3. подрасти́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прагандлява́ць сов., в разн. знач. проторгова́ть;
п. уве́сь дзень — проторгова́ть весь день;
п. сто рублёў — проторгова́ть сто рубле́й
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пража́ць сов., в разн. знач. прожа́ть;
жняя́ ~жа́ла ўвесь дзень — жни́ца прожа́ла весь день;
п. прахо́д — прожа́ть прохо́д
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прамаршырава́ць сов., в разн. знач. промарширова́ть;
п. уве́сь дзень — промарширова́ть весь день;
п. па ву́ліцы — промарширова́ть по у́лице
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
намітусі́цца сов., разг.
1. насуети́ться; намета́ться;
~сі́ўся за дзень — насуети́лся (намета́лся) за́ день;
2. (в хлопотах) насуети́ться, нахлопота́ться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
скуры́ць сов. вы́курить; искури́ть;
с. папяро́ску — вы́курить папиро́ску;
за дзень ~ры́ў уве́сь тыту́нь — за день искури́л весь таба́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ю́р’еў, -ва.
У выразе: вось табе, бабка, і Юр’еў дзень — пра нечакана страчаную надзею, спыненне свабодных дзеянняў і пад. [першапачаткова пра непрыемнасць, якая ўзнікла ў сувязі з абмежаваннем свабоды дзеянняў, перамяшчэння і пад.; звязана з адменай у канцы 16 ст. права прыгонных пераходзіць ад аднаго памешчыка да другога ў асенняе свята Святога Юрыя].
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)