бі́сер, -у, м., зб.

Дробныя шкляныя або металічныя каляровыя пацеркі, якія ўжыв. для расшыўкі адзення або для рукадзелля.

Вышываць бісерам.

◊

Сыпаць бісер перад свіннямі — дарэмна гаварыць аб чым-н. ці даказваць што-н. невуку.

|| прым. бі́серны, -ая, -ае.

Б. почырк (перан.: вельмі дробны).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

агрыза́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак.

1. Звычайна пра сабаку: злосна бурчаць ці брахаць, пагражаючы ўкусіць таго, хто закрануў.

2. перан. Груба, са злосцю адказваць на заўвагі (разм.).

На кожнае слова агрызаецца, не дае гаварыць.

|| аднакр. агрызну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

скорагаво́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.

1. Хуткае маўленне.

Гаварыць скорагаворкай.

2. Спецыяльна прыдуманая фраза, пабудаваная на спалучэнні гукаў, якія робяць цяжкім яе хуткае вымаўленне (напр.: ліска лашчыць лісяня, а ласіха — ласяня), хуткапрамаўлянка.

|| прым. скорагаво́рачны, -ая, -ае (да 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

скупі́цца, -плю́ся, -пі́шся, -пі́цца; -пі́мся, -піце́ся, -пя́цца; незак., на што, з інф. і без дап.

Неахвотна расходаваць, аддаваць; быць празмерна ашчадным.

С. на пачастунак.

Не с. на добрыя словы (перан.: лёгка гаварыць каму-н. прыемнае).

|| зак. паскупі́цца, -плю́ся, -пі́шся, -пі́цца; -пі́мся, -піце́ся, -пя́цца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

шпарга́лка, -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак, ж. (разм.).

1. Лісток паперы з запісамі, якім тайна карыстаецца нядобрасумленны навучэнец у час праверкі яго ведаў.

2. Паперка з тэкстам, загадзя падрыхтаваная для выступаючага.

Гаварыць па шпаргалцы.

|| прым. шпарга́лачны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Адбылда́каць ’паспешна адгаварыць, невыразна адказаць’ (Бяльк.) да серыі экспрэсіўных дзеясловаў са значэннем ’невыразна гаварыць’. Магчыма, кантамінацыя балакаць з балдзіць ’гаварыць’ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Лабудзі́ць ’гаварыць глупства, блюзніць’ (даўг., Сл. паўн.-зах.), рус. лабуди́ть ’шмат гаварыць, нічога не рабіць’, лобудиться ’задзірацца, скандаліць’. Да лабу́да (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

весялу́н, веселуна, м.

Разм. Вясёлы, жыццярадасны мужчына; ахвотнік павесяліцца. Гаварыць тосты і чытаць вершы Веньямін умее. Яго нават лічаць веселуном і завадатарам у кампаніях. Навуменка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

маўчу́н, ‑а, м.

Разм. Маўклівы, негаваркі чалавек. Цярэшка быў проста маўчун і не любіў залішне гаварыць там, дзе і без таго ўсё было ясна. Быкаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

папагавары́ць, ‑вару, ‑ворыш, ‑верыць; зак.

Разм. Гаварыць доўга, неаднаразова. У людзей жа гэтак: хочуць дабра ці бяду жадаюць, усё адно раней папагавораць, пагалоску пусцяць. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)