патрабава́ць несов., в разн. знач. тре́бовать;
п. дапамо́гі — тре́бовать по́мощи;
п. дакла́днасці — тре́боватъ то́чности;
гэ́та спра́ва ~бу́е вялі́кага во́пыту — э́то де́ло тре́бует большо́го о́пыта
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нашуме́ть сов.
1. нашуме́ць; (наговорить) нагавары́ць; нагамані́ць; (накричать) накрыча́ць;
2. перен. нарабі́ць шу́му, нашуме́ць;
э́то де́ло нашуме́ло гэ́та спра́ва нарабі́ла шу́му (нашуме́ла).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Бэ́та ’нячыстая, ганебная справа, звязаная з махлярствам, круцельніцтвам’ (КЭС, лаг.). Можа, таго ж паходжання, што і ўкр. бета ’ўмельства’ (а гэта, відаць, скарачэнне з кебе́та ’ўмельства, здольнасць’ < тур.-араб., гл. Крымскі, Др.-киев. говор, 12). Іншая этымалогія: сувязь з карцёжным тэрмінам польск. bet, labet (< франц. bête, la bête), укр. лабе́ти (пійматися в лабети), рус. попасть в лабе́т ’трапіць у няёмкае становішча’. Гл. падрабязна Балецкі, SSlav., 9, 358.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вядо́мы 1, ‑ая, ‑ае.
1. Такі, пра якога ведаюць. Вядомыя ўсяму свету падзеі. Вядомы ўсім верш. Ехаць па вядомай дарозе. // Знаёмы ўсім якімі‑н. якасцямі. Вядомы гуляка.
2. Які карыстаецца шырокай папулярнасцю; славуты. Вядомы сталічны тэатр. Вядомы мастак. Партрэт вядомага вучонага. □ [Настаўніца:] — Вядомая беларуская паэтэса Цётка пісала і вершы і прозу. Брыль. З усіх рэспублік, з усёй нашай бацькаўшчыны прыехалі.. [у Крэмль] вядомыя людзі, каб сказаць сваё слова ў абарону міру. Бялевіч.
3. у знач. наз. вядо́мае, ‑ага, н. Дадзеная велічыня; проціл. невядомае.
•••
Вядомая справа гл. справа.
Вядомая рэч гл. рэч.
вядо́мы 2, ‑ая, ‑ае.
Які ідзе ўслед за вядучым (у 2 знач.). Вядомы самалёт. Вядомы танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наву́ка, -і, ДМ -ву́цы, мн. -і, -ву́к, ж.
1. Сістэма ведаў аб заканамернасцях развіцця прыроды, грамадства і мыслення, а таксама асобная галіна гэтых ведаў
Развіццё навукі.
Гуманітарныя навукі.
2. толькі адз. Навыкі, веды, якія чалавек атрымлівае ў выніку свайго навучання або жыццёвага вопыту.
Гэтая справа патрабуе навукі.
3. толькі адз. Павучанне, настаўленне; урок.
Гэта будзе навукай на ўсё жыццё.
4. толькі адз. Навучанне, вучоба (разм.).
Хлопец здатны да навукі.
|| прым. навуко́вы, -ая, -ае (да 1 знач.).
Навуковая праблема.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыва́тны, -ая, -ае.
1. Які з’яўляецца асобнай часткай чаго-н., не агульны, не тыповы.
П. вывад.
Заключэнне ад агульнага да прыватнага (наз.). П. факт.
2. Асабісты, не грамадскі, не дзяржаўны.
Прыватная тэлеграма.
Прыватная справа.
3. Які належыць пэўнай асобе, не грамадству, не дзяржаве.
Прыватная ўласнасць.
П. заказ.
4. Які мае адносіны да асабістага, індывідуальнага валодання, дзейнасці, гаспадаркі і адносін, якія адсюль вынікаюць.
Прыватнае жыццё.
○
Прыватная пастанова (спец.) — пастанова, якая выносіцца судом па пытанні, што не падлягае яго кампетэнцыі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кары́сны, ‑ая, ‑ае; ‑а.
1. Які прыносіць карысць. Карысная справа. Карысная заўвага. □ — Я думаю, скончыўшы рабфак, падавацца ва універсітэт. Трэба добра павучыцца, каб быць карысным у жыцці. Колас.
2. Спец. Які складае частку цэлага, выкарыстоўваецца непасрэдна па прызначэнню. Карысная плошча.
•••
Карысныя выкапні гл. выкапень.
Каэфіцыент карыснага дзеяння гл. каэфіцыент.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паха́бнік, ‑а, м.
Разм. Той, хто гаворыць непрыстойныя, пахабныя словы. — Якую мараль, у сувязі з гэтым, вы прапанавалі б, паважаны эскулап? Палюбоўніца заўсёды мілей, тым больш, калі яна маладая, а жонка старая... — Вы пахабнік, — коратка адазваўся доктар. — Уся справа ў тым, што гэта жанчына была таксама яго... жонкай. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
персана́льны, ‑ая, ‑ае.
Які датычыцца пэўнай асобы; асабісты. Персанальнае запрашэнне. □ Сход, магчыма, і не запомніўся, калі б на парадку дня не стаяла персанальная справа Міхася. Сіўцоў. // Прызначаны для абслугоўвання пэўнай асобы. Персанальная машына. // Які ажыццяўляецца пэўнай асобай; асабісты. Персанальная адказнасць.
•••
Персанальная пенсія гл. пенсія.
Персанальны пенсіянер гл. пенсіянер.
[Лац. personalis.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
небольшо́й невялі́кі, малы́; (незначительный) нязна́чны; (непродолжительный) каро́ткі, нядо́ўгі;
небольша́я наде́жда мала́я (невялі́кая) надзе́я;
небольшо́го ро́ста невялі́кага (мало́га) ро́сту;
небольшо́е де́ло невялі́кая спра́ва;
◊
с небольши́м в три го́да за тры гады́ з не́чым;
сто рубле́й с небольши́м сто рублёў з не́чым;
за небольши́м де́ло ста́ло за малы́м спра́ва ста́ла.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)