трашчо́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.
1. Прылада, пры дапамозе якой утвараюцца траскучыя гукі.
2. Народны ўдарны музычны інструмент, які складаецца з набору драўляных дошчачак, нанізаных адным канцом на вяроўку.
3. перан. Той (тая), хто многа, не сціхаючы гаворыць; балбатун (балбатуха) (разм.).
|| прым. трашчо́тачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ву́ровень ’цяслярская прылада’ (КСТ). З рус. у́ровень, ’тс’ з пратэзай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ве́рша, ‑ы, ж.
Рыбалоўная конусападобная прылада з дубцоў або дроту. Вельмі цікава паглядзець, як прыходзіць які-небудзь паўстынскі дзядзька з мехам выбіраць замёрзлую рыбу з пастаўленай нанач у палонцы вершы... Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
манахо́рд, ‑а, М ‑дзе, м.
1. Спец. Прылада для вызначэння вышыні тону струны і яе частак, якая складаецца з нацягнутай на драўляную падстаўку струны.
2. Старажытны грэчаскі аднаструнны шчыпковы музычны інструмент.
[Ад грэч. mónos — адзін і chordē — струна.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
радыёзо́нд, ‑а, М ‑дзе, м.
Аэралагічная прылада, якая падымаецца ў атмасферу паветраным шарам для вымярэння ціску, тэмпературы і вільготнасці паветра на розных вышынях і адначасова перадае вынікі вымярэнняў з дапамогай радыёхваль.
[Ад слова радыё і фр. sonde — шчуп.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Інструме́нт. Ст.-бел. инструментъ (1565 г.) ’інструмент, прылада’, ’музычны інструмент’, ’спосаб, сродак’ (Булыка, Лекс. запазыч., 187). Ужо ў старабеларускай сфарміравалася семантычная структура, вядомая сучаснай беларускай мове. Насовіч прыводзіць два значэнні: ’музычная прылада’, ’усякая прылада’. Запазычана з польск., дзе instrument з лац. instrumentum ’інструмент, прылада’. Націск на апошнім складзе пад уплывам рускай мовы; параўн. інстру́мант (Касп.). Рус. инструмент (XVII ст.) таксама з польск.; націск на апошнім складзе ў выніку ўздзеяння нямецкай мовы (Шанскі, 2, I, 89). Няма падстаў для сцвярджэння аб паўторным запазычанні з рускай у XX ст. (як Крукоўскі, Уплыў, 83; Гіст. лекс., 233, для інструментальны).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рагачы́ ’прылада для звівання нітак’ (Сцяшк.), ’звязаныя разам тры драўляныя калкі, на якія ставілі калыску’ (гродз., Сл. ПЗБ), ’драўляныя вілы’ (Выг.), рагачэ́ ’прылада, якой абмерваюць поле’ (гродз.). Ад рог 1 (гл.). Усе прадметы маюць вытыркальныя часткі, якія напамінаюць рогі жывёлы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Рашо́та, рэшо́то ’рэшата’, ’прылада для лоўлі рыбы’ (ПСл). Гл. рэшата 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
каранда́ш, ‑а, м.
Прылада для пісьма, чарчэння, малявання ў форме тонкай палачкі з графітавым або іншым сардэчнікам; аловак. Просты карандаш. Хімічны карандаш. Каляровыя карандашы. Маляваць карандашом.
•••
Браць (узяць) на карандаш гл. браць.
[Ад цюрк. кара — чорны і таш, даш — камень.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трапе́цыя, ‑і, ж.
1. Чатырохвугольнік з дзвюма паралельнымі і дзвюма непаралельнымі старанамі.
2. Гімнастычная прылада, якая складаецца з перакладзіны, падвешанай на двух тросах. [Янук] сніў толькі залітую святлом арэну, турнікі і трапецыі. Асіпенка.
[Ад грэч. trapeza — стол.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)