Verbum

дэзерці́рства, ‑а, н.

Самавольныя ўцёкі з ваеннай службы або ўхіленне ад прызыву ў армію. У палку пачалося дэзерцірства, кожны дзень знікала па некалькі чалавек. Галавач. // перан. Ухіленне ад выканання сваіх службовых або грамадзянскіх абавязкаў.

жыро́нда, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.

Палітычная групоўка ў перыяд французскай буржуазнай рэвалюцыі 18 ст., якая выражала інтарэсы буйной буржуазіі і перайшла на бок контррэвалюцыі. // перан. Пра буржуазную партыю, схільную да здзелкі з контррэвалюцыяй.

гвардзе́ец, ‑дзейца, м.

Ваенны, які служыць у гвардыі. Мужна біліся нашы гвардзейцы, але танкі [ворага] рваліся наперад. Гурскі. // перан.; чаго. Звычайна пра перадавіка вытворчасці. Радуюць самі людзі, якіх сёння па праву называюць гвардзейцамі пяцігодкі. «Звязда».

до́хлы, ‑ая, ‑ае.

1. Здохлы, мёртвы (пра жывёлу, насякомых). Дохлы кот. Дохлая мыш.

2. перан. Разм. Хілы, кволы, хваравіты. Справіў ён [Набілкін] сабе палатняны шацёр, .. сеў на сваю дохлую кабылку і паехаў у свет. Якімовіч.

дысгармо́нія, ‑і, ж.

1. Парушэнне або адсутнасць гармоніі, бязладнае гучанне; немілагучнасць.

2. перан. Разлад, няўзгодненасць, разыходжанне чаго‑н. з чым‑н. На белым кані, малады і радасны, Станіслаў Югкевіч уносіў дысгармонію ў абставіны. Мікуліч.

[Ад грэч. dys і harmonia— сугучнасць.]

аве́яць, авею, авееш, авее; заг. авей; зак., каго-што.

1. Тое, што і абвеяць. Здаровы холад зімы авеяў і разрумяніў.. [панне Людміле] шчокі. Колас.

2. перан. паэт. Ахапіць, акружыць. Авеяць славай. □ [Пісьменнік] авеяў.. вобраз [героя] своеасаблівай рамантыкай. «Маладосць».

адгука́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

1. Скончыць гукаць. Адгукала труба, адмычалі каровы, ў полі пуста — ні голасу, ні аганька. Дудар.

2. каго-што; перан. Гукаючы, клічучы, вярнуць. Толькі еднасці сіла Долю нам адгукала. Бялевіч.

адкрышталізава́цца, ‑зуецца; зак.

1. Набыць форму крышталя.

2. перан. Выразна вызначыцца, скласціся. З пакалення ў пакаленне перадавалася і ўдасканальвалася ў Індыі мастацтва песні, музыкі, танца. У ім адлюстраваўся і адкрышталізаваўся вопыт народнага жыцця. «Полымя».

адме́рці, адамрэ; пр. адмёр, ‑мерла; зак.

Страціць жыццяздольнасці загінуць; стаць нежывым (пра часткі арганізма, расліны). Клеткі тканак адмерлі. Знізу сучкі на дрэве адмерлі. // перан. Страціць жыццяздольнасць; знікнуць (пра грамадскія з’явы, асаблівасці быту і пад.).

акасцяне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.

1. Стаць цвёрдым, як косць; ператварыцца ў косць.

2. Акалець, адубець, застыць (пра труп). // Страціць ад холаду гнуткасць, адчувальнасць; змерзнуць.

3. перан. Застыць у якіх‑н. формах, перастаць развівацца.