Verbum

машта́б, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Адносіны даўжыні лініі на карце, глобусе, чарцяжы і пад. да даўжыні ў натуры.

М. — дваццаць пяць кіламетраў у адным сантыметры.

2. перан. Размах, значэнне.

Шырокі м. будаўнічых работ.

У сусветным маштабе.

|| прым. машта́бны, -ая, -ае.

разгалінава́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ну́ецца; зак.

1. Даць галіны (пра расліны).

Разгалінавалася сасна.

2. перан. Раздзяліцца на некалькі частак, ліній, напрамкаў, якія ідуць з аднаго пункта ў розныя бакі.

|| незак. разгаліно́ўвацца, -аецца і разгаліня́цца, -я́ецца.

|| наз. разгалінава́нне, -я, н.

разлажы́цца², -лажу́ся, -ло́жышся, -ло́жыцца; зак.

1. Тое, што і раскласціся².

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Распасціся пад уздзеяннем бактэрый, згніць.

Торф яшчэ слаба разлажыўся.

3. перан. Дайсці да поўнага маральнага падзення; дэзарганізавацца.

|| незак. разлага́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

|| наз. разлажэ́нне, -я, н.

размя́ць, разамну́, разамне́ш, разамне́; разамнём, разамняце́, разамну́ць; разамні́; размя́ты; зак.

1. гл. мяць.

2. перан., каго-што. Рухамі прывесці цела ў стан фізічнай бадзёрасці (разм.).

Р. ногі.

|| незак. разміна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. размі́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.

разрадзі́цца¹, 1 і 2 ас. не ўжыв., -дзіцца; зак.

1. Стаць разраджаным (пра агнястрэльную зброю).

2. Страціць электрычны зарад.

Электрычная батарэя разрадзілася.

3. перан. Пра адносіны, абстаноўку: перастаць быць напружаным, стаць спакайнейшым.

Абстаноўка разрадзілася.

|| незак. разраджа́цца, -а́ецца.

|| наз. разра́д, -у, М -дзе, м.

распалі́цца, -палю́ся, -па́лішся, -па́ліцца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Моцна нагрэцца ад агню, жару.

Жалеза распалілася дачырвана.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пачаць гарэць.

Дровы распаліліся.

3. перан. Моцна ўзрушыцца, расхвалявацца; разгневацца.

|| незак. распа́львацца, -аюся, -аешся, -аецца.

распа́сціся, 1 і 2 ас. не ўжыв., -падзе́цца; распа́ўся, -па́лася; зак.

1. Раскласціся на састаўныя часткі; разваліцца.

Малекула распалася на атамы.

2. перан. Раздзяліўшыся на часткі, перастаць існаваць.

Аб’яднанне распалася.

|| незак. распада́цца, -а́ецца.

|| наз. распадзе́нне, -я, н. і распа́д, -у, М -дзе, м.

распераза́цца, -перажу́ся, -пяра́жашся, -пяра́жацца; расперажы́ся; зак.

1. Зняць з сябе тое, чым быў падперазаны (пояс, рэмень і пад.).

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Развязацца, расшпіліцца (пра пояс; разм.).

3. перан. Перастаць стрымліваць сябе; стаць недысцыплінаваным, нахабным.

|| незак. распяра́звацца, -аюся, -аешся, -аецца.

распра́віцца¹, -пра́ўлюся, -пра́вішся, -пра́віцца; зак.

1. з кім. Учыніць расправу над кім-н., жорстка пакараць каго-н.

Р. са злачынцамі.

2. перан., з кім-чым. Управіцца з чым-н., паспець скончыць што-н. (разм.).

Р. з сенам.

|| незак. распраўля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.

растапы́рыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны; зак., што (разм.).

1. Расставіць, развесці ў бакі (рукі, ногі і пад.).

Р. пальцы.

Р. крылы.

2. перан. Раскінуць, распасцерці ў бакі (вецце, галіны і пад.).

Елка растапырыла галіны.

|| незак. растапы́рваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. растапы́рванне, -я, н.