змаршча́к, ‑а, м.

Разм. Тое, што і маршчына. Цёмна-буры ад старасці .. [Барысаў] твар быў парэзаны безліччу змаршчакоў. Нікановіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кровападцёк, ‑у, м.

Падскурнае кровазліццё, выкліканае ўдарам і пад. Перад яе вачамі мільгануў апухлы, з кровападцёкамі твар. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

непаго́лены, ‑ая, ‑ае.

Які даўно не галіўся. Непаголены, рыжабароды твар .. [Язэпа] з прыпухлымі ад недасыпання вачыма выглядаў няветліва. Сіняўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

неўрастэні́чны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да неўрастэніі. Неўрастэнічныя сімптомы. // Такі, як у неўрастэніка, уласцівы неўрастэніку. Неўрастэнічны твар.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прахало́дны, ‑ая, ‑ае.

Умерана халодны, асвяжальны. І вецер б’е ў твар — прахалодны, чысты і духмяны, як віно. Гамолка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

озари́ть сов., прям., перен. азары́ць, асвяці́ць;

со́лнце озари́ло поля́ со́нца азары́ла (асвяці́ла) палі́;

улы́бка озари́ла лицо́ усме́шка азары́ла (асвяці́ла) твар;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Му́рза 1 ’неахайны або мурзаты чалавек’ (ТСБМ, Гарэц., Нас., Чач., Растарг., Нікан., Сл. ПЗБ, ТС), ’губа’ (Нас.), мурзе́ля ’тс’, ’бруднае дзіцё’ (ТС), ’запэцканы твар’ (паўн.-усх., КЭС), клец. мурзэля ’тс’ (Нар. лекс.), міёр. мурза́ч, мурзэль, мурзэла, мурзэліна ’брудны, мурзаты’ (З нар. сл.), му́рзаць, му́рзацца ’пэцкаць твар, зубы’, ’рабіцца брудным’ (ТСБМ, Нас., Янк. 2, Шат., ТС; КЭС, лаг.). Балтызм. Параўн. літ. mùrza, лат. mur̃za ’брудны, мурзаты чалавек’, яшчэ літ. ’твар, рот’ (параўн. адпаведнае значэнне ў бел. лексемах), якія ад mùrti ’размакаць’, ’гразнуць, вязнуць’ пры дапамозе суфікса ‑z‑ (Лаўчутэ, Балтизмы, 121–122). Аналагічна ўкр. жытом. мурзатий, усх.-польск. murza, murzacz, murzać; murzaty, murzasty, ’сабака чорнай масці’, murzuwaty ’шэры конь’, mruźaty, mroźaty ’шэра-светла-карычневы конь’, рус. му́рза, мурза́, мурза́йка, мурза́ки ’твар’ (Літ., Латв. ССР).

Му́рза 2 ’павідла з чарнікі і мукі’ (стол., Вешт. дыс.), ’страва з чарніц’ (ТС), мурза́ч ’страва з мукі і смятаны’ (петрык., Мат. Гом.). Укр. жытом. мурза ’павідла’. Відавочна, балтызм. Параўн. murzóti ’намазваць, мазаць’.

Мурза́ ’тытул татарскай феадальнай знаці ў XV ст.; асоба з такім тытулам’ (ТСБМ), ст.-бел. мурза, мурса, мырза ’тс’ (XV ст.) запазычаны са ст.-рус. мурза < тат. myrza < перс. mīrzā або і непасрэдна з крым.-тат. мовы (Булыка, Лекс. запазыч., 27) Жураўскі (Цюркізмы, 86) лічыць гэта слова экзатызмам.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

асвятлі́ць, -вятлю́, -ве́тліш, -ве́тліць; -ве́тлены; зак.

1. каго-што. Зрабіць светлым; накіраваць святло на каго-, што-н.; напоўніць святлом.

А. памяшканне.

Усмешка асвятліла твар хлопчыка (перан.).

2. перан., што. Растлумачыць, падрабязна расказаць пра што-н.

А. падзеі дня.

А. пытанне.

|| незак. асвятля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. асвятле́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

свіце́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., сві́ціцца; незак.

1. Быць бачным, праглядацца праз што-н.

Праз бярэзнік свіцілася поле.

2. Будучы рэдкім, не густым, прапускаць праз сябе святло.

Занавеска на акне свіцілася.

3. перан. Пра твар, вочы, знешні выгляд чалавека: адлюстроўваць якія-н. пачуцці.

Дзіця свіцілася ад радасці.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рабы́, -а́я, -о́е.

1. Не адной масці, не аднаго колеру, з плямамі; пярэсты.

Рабая карова.

Рабая тканіна.

2. 3 рабаціннем.

Р. твар.

3.З рабізной, дробным хваляваннем на паверхні вады.

◊

Абое рабое (разм.) — пра людзей, падобных у чым-н. адзін да аднаго (звычайна па якіх-н. адмоўных якасцях).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)