Verbum

жме́ня, -і, мн. -і, жмень, ж.

1. Далонь і пальцы рукі, складзеныя так, каб імі можна было зачэрпнуць або ўтрымаць што-н.

Зачэрпваць жменяй.

2. Колькасць чаго-н., што змяшчаецца ў складзеную так руку.

Ж. мукі.

3. перан., чаго. Зусім невялікая колькасць каго-, чаго-н.

Ж. сена.

◊

Поўнай жменяй — шчодра, не шкадуючы.

|| памянш. жме́нька, -і, ДМ -ньцы, мн. -і, -нек, ж.

Засталася ж. байцоў.

больш, прысл.

1.

Выш. ст. да прыслоўя многа. Трэба шмат чытаць, каб б. ведаць.

2. З колькаснымі назоўнікамі абазначае перавышэнне ўказанай колькасці.

Б. за гадзіну.

Б. за кіламетр.

3. У спалучэнні з прыметнікам або прыслоўем служыць для ўтварэння выш. ст.

Б. рашучы хлопец.

4. Далей, у далейшым.

Б. не буду.

5. Пераважна, галоўным чынам.

Ехаць давялося б. лесам.

◊

Ні больш ні менш (як) (разм.) — роўна столькі.

свяці́ць¹, свячу́, све́ціш, све́ціць; незак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Выпраменьваць святло.

Цэлы дзень свеціць сонца.

Свеціць, ды не грэе (загадка).

2. Накіроўваць святло так, каб каму-н. было ўсё відаць.

С. ліхтарыкам.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Быць азораным радасцю, шчасцем і пад. (разм.).

Вочы свяцілі радасцю.

|| зак. пасвяці́ць, -свячу́, -све́ціш, -све́ціць (да 1 і 2 знач.).

падпалі́ць, -палю́, -па́ліш, -па́ліць; -па́лены; зак., што.

1. Паднёсшы агонь, запаліць.

П. дровы.

2. Наўмысна, са злосным намерам учыніць пажар дзе-н.

П. хату.

3. Даць падгарэць чаму-н.

П. пірог.

4. і у чым. Раскласці агонь у печы, каб згатаваць ежу, ацяпліць памяшканне.

П. печ або ў печы.

|| незак. падпа́льваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. падпа́льванне, -я, н. і падпа́л, -у, м. (да 1 і 2 знач.).

прыгле́дзець, -джу, -дзіш, -дзіць; -джаны; зак.

1. за кім-чым, каго-што і без дап. Пасачыць з мэтай догляду; паклапаціцца пра каго-, што-н.

П. за дзецьмі.

Прыглядай гасцей, каб хадзілі часцей (з нар.). Прыгледзь тут, а я адлучуся ў магазін.

2. каго-што. Намеціць для набыцця, скарыстання (разм.).

П. сабе касцюм.

П. месца для будоўлі.

|| незак. прыгляда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і прыгля́дваць, -аю, -аеш, -ае.

куцця́, -і́, ж.

1. Урачыстая вячэра напярэдадні Каляд, Новага года, якая суправаджаецца варажбою, а таксама дзень, у які адбываецца гэта ўрачыстасць.

2. Каша з ячных і іншых круп як традыцыйная абрадавая страва беларусаў і іншых славянскіх народаў.

○

Багатая (шчодрая) куцця — гатавалася перад Новым годам; была мясная, багатая, каб і год быў багаты.

Посная (галодная) куцця — гатавалася напярэдадні Каляд і Вадохрышча без мяса і жывёльнага тлушчу.

манеўрава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; незак.

1. Рабіць манеўр, манеўры (у 1, 3 і 4 знач.).

Паравоз манеўруе.

2. Лавіраваць, абыходзіць перашкоду.

М. сярод перашкод.

3. перан. Дзейнічаць так, каб ашукаць каго-н.; хітрыць (разм.).

Няма чаго м.

4. перан., чым. Умела распараджацца чым-н., выкарыстоўваць што-н.

М. тэхнікай.

|| зак. зманеўрава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е (да 1 і 2 знач.).

|| наз. манеўрава́нне, -я, н.

развярну́цца, -вярну́ся, -ве́рнешся, -ве́рнецца; -вярні́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Разваліцца, разбурыцца.

Старая хата развярнулася.

2. Павярнуцца, каб змяніць становішча або напрамак свайго руху.

3. Пра наяўнасць месца для пэўных дзеянняў.

Там не р., малы ўчастак.

4. Размясціцца ў шырыню па лініі фронту, прыняць баявы парадак (спец.).

|| незак. разваро́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

|| наз. разваро́т, -у, М -ро́це, м. (да 2 знач.).

сцерагчы́, -рагу́, -ражэ́ш, -ражэ́; -ражо́м, -ражаце́, -рагу́ць; сцяро́г, сцерагла́, -ло́; -ражы́; -ражо́ны; незак., каго-што.

1. Вартаваць што-н.

С. коней.

С. пасевы ад птушак.

2. і з дадан. Уважліва назіраць, наглядаць за кім-, чым-н.

С., каб хто не парушыў парадку ў класе.

3. Высочваць каго-, што-н., падпільноўваць.

Паляўнічы сцеражэ звера.

4. перан. Не даваць парушыць, сачыць за захаванасцю чаго-н.

С. сон дзіцяці.