◎ Ку́мса ’вялікі кавалак хлеба’ (ТС), ’кукса’ (Мат. Гом.). Да кукса (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Плы́тка ’пласт сала, вялікі кавалак’ (ТС). Відаць, да плі́тка < пліта́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
хадавы́, -а́я, -о́е.
1. гл. ход.
2. Які знаходзіцца на хаду, у эксплуатацыі.
Х. транспарт.
3. Які мае вялікі попыт; які знаходзіцца ў шырокім ужытку (разм.).
Х. тавар.
Хадавая тэма.
4. Які многа дзе бываў, ведае справу; лоўкі, растаропны (разм.).
Хадавая жанчына.
5. Звязаны з перамяшчэннем у пэўны перыяд у пэўным напрамку (спец.).
Хадавая рыба.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
стра́шны, -ая, -ае.
1. Які выклікае пачуццё страху.
С. звер.
Страшнае здарэнне.
Страшна (прысл.) у лесе перад навальніцай.
У жыцці было і страшнае (наз.).
2. Вельмі вялікі або моцны па ступені праяўлення чаго-н., значны (разм.).
С. холад.
С. выбух скалануў паветра.
3. Які выклікае непрыемныя пачуцці, уражвае сваім трагізмам; цяжкі.
Балючая і страшная вестка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Бу́йны ’непакорны, неўгамонны’ (Бяльк.), ’моцны, бурлівы’ (Нас.), ’вялікі, буйны’ (БРС, Нас., Бяльк., Касп., Сцяшк. МГ, Яруш.). Укр. бу́йний ’моцны, бурлівы’, дыял. таксама ’вялікі, буйны’. Гэта апошняе значэнне, мабыць, другаснае і развілося ў бел. і ўкр. мовах незалежна, на базе зыходнага ’моцны’. Гл. буя́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
На́гле ’вельмі’ (Бяльк.), на́гле, на́гло ’надта, вельмі’ (ТС), на́гля ’тс’ (лях., Янк. Мат.; Сцяшк. Сл.). Мясцовае семантычнае ўтварэнне на базе прыметніка наглы (гл.) са значэннем ’вялікі, высокі’, параўн. ду́жа ’вельмі, надта’ ад ду́жы ’моцны, вялікі’ і пад., параўн. Варбат, Этимология–1964, 29.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Вылі́рызны, выли́рызный ’вялікі, вельмі буйны’ (Клім.). З велізарны (гл.) у выніку метатэзы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ко́нскі ’вялікі, больш за свае звычайныя памеры’ (Жыв. сл.). Гл. конь 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ко́нскі во́ўк ’вялікі сівы воўк, ростам з жарабца’ (Жд. 3). Гл. конскі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
велічэ́зны, ‑ая, ‑ае.
Надзвычай вялікі; велізарны. За лугам, за лесам ляжаў, нібы астываючы, велічэзны шар сонца. Гамолка. На месцы барака і ўглыб вуліцы вырас велічэзны хімічны завод. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)