гіпафі́з і гіпо́фіз, ‑а, м.
Залоза ўнутранай сакрэцыі, якая знаходзіцца на ніжняй паверхні галаўнога мозга і робіць уплыў на рост і развіццё арганізма.
[Грэч. hypóphysis — адростак.]
гіпо́фіз, ‑а, м.
Спец. Залоза ўнутранай сакрэцыі ў пазваночных жывёл і чалавека, размешчаная пад галаўным мозгам, якая ўплывае на рост і развіццё арганізма.
[Ад грэч. hypóphysis — адростак.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
інтраскапі́я, ‑і, ж.
Візуальнае вывучэнне ўнутранай макраструктуры непразрыстых рэчываў і матэрыялаў; галіна навукі і тэхнікі, якая займаецца праблемамі такога вывучэння.
[Лац. intrō — унутр і грэч. scopeō — гляджу.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зонд, -а, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
1. Назва розных інструментаў і прыбораў у выглядзе стрыжня, трубкі, якія ўжыв. для даследавання ўнутранай поласці арганізма, глебы і пад.
2. Паветраны шар з самапісным прыборам для метэаралагічных назіранняў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
надны́рачнікі, ‑аў; адз. наднырачнік, ‑а; м.
Залозы ўнутранай сакрэцыі ў чалавека і вышэйшых пазваночных жывёл, якія знаходзяцца на верхнім баку нырак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зало́за, -ы, мн. -ы, -ло́з, ж.
Орган, які выпрацоўвае і выдзяляе рэчывы, неабходныя для жыццядзейнасці арганізма.
Слінная з.
Малочныя залозы.
Залозы ўнутранай сакрэцыі.
|| памянш. зало́зка, -і, ДМ -зцы, мн. -і, -зак, ж.
|| прым. зало́зісты, -ая, -ае (спец.).
З. эпітэлій.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шчытападо́бны, ‑ая, ‑ае.
Які мае форму шчыта (у 1 знач.). Шчытападобнае ўпрыгожанне.
•••
Шчытападобная залоза — залоза ўнутранай сакрэцыі чалавека і пазваночных жывёлін, якая прымае ўдзел у абмене рэчываў у арганізме.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Басо́к ’лёска вудачкі; кручок, прымацаваны да лёскі’ (Маш.). Бясспрэчна, да бас ’струна’ (гл.), параўн. і ўкр. басо́к ’басавая струна’. Значэнне ’лёска вудачкі’ зразумелае (перанос), а ’кручок, прымацаваны да лёскі’ — рэзультат забыцця ўнутранай формы слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ На́дубень ’намаразень’ (свісл., Шатал.). З *на‑дълб‑ень, гл. кадаўба, відаць, збліжанае з дуб (бо часцей рабілася з дуба?), ці пераасэнсаванне ўнутранай формы тэрміна на‑ мараз‑ень з наступным калькаваннем, параўн. надубецца ’намерзнуцца’ (Сцяшк. Сл., Сцяц.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дыкта́тар, ‑а, м.
1. Асоба, якая карыстаецца неабмежаванай уладай у кіраванні дзяржавай. // перан. Пра таго, хто ігнаруе калегіяльнасць, дапускае грубае адміністраванне.
2. У Старажытным Рыме — службовая асоба, якая прызначалася сенатам у выпадку знешняй або ўнутранай небяспекі для дзяржавы і мела неабмежаваныя паўнамоцтвы.
[Лац. dictator.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пустамлі́н ’балбатун, несур’ёзны чалавек’ (слонім., Жыв. сл.), пустамлён ’тс’ (ашм., Стан.). Ад пусты (гл.) і млін ’млын’, да ўнутранай формы параўн.: лапочаш, як пусты млын (стаўб., Матуе.); другасна збліжанае з млён ’кій у жорнах, якім іх прыводзяць у рух’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)